'Etita,
'Oku ou tali e kole tokoni mei Samoa pule'i 'e 'Amelika. Neongo 'oku pehe 'e he Mafi 'o Samoa Meleke ko e tangata malohi ia he fika talu 'ene tupu. Mafi na'e 'ikai ke tonu e mo'oni fakafika 'a ho'o kui ki he tanaki e ½ mo e ½ 'o tatau ki he 2. 'E tonu kapau ko e 'uhinga fakafananga, pe fakapunake pe ko e 'uhinga fakaoli pe, ka ko e fakafika 'oku laui miliona e maile hono va mama'o pea moe tonu. 'Oku 'i ai pe 'a e founga fakafika ia ki hono tanaki 'o e ½ mo e ½ 'o tatau ki he 2. Ko e ki'i fakaofiofi 'eni ki ai: Ko e 'uhinga hono tanaki e ½ mo e ½ 'o Taha he 'oku tefito e fika 'a mamani 'i he fo'i fika koia ko e 10. Fakamolemole kake ki'i 'alu ki he fale 'o e 'ilo 'o ki'i fakamoleki hao taimi he fekumi ki he mo'oni mo e tonu kae tukua 'e nofo lata he tokua mo e fananga.
Ko e 'uhinga na'aku pehe ai ko Afuha'amango (Puli'uvea) 'a e fuofua Tonga ngaue fakatemokalati lelei taha, he ko e fuofua Tonga ia na'ane fuofua kalusefai 'ene mo'ui koe'uhi ko e totonu 'a e tokolahi 'o e fonua. 'A ia ko 'eku 'uhinga ko e fuofua Tonga ia na'e loto lahi ke lea ki he kau ma'u mafai (Pule'anga) 'oku hala faka-Konisitutone 'enau founga ngaue.
'Oku ke mea'i koa Mafi 'oku kei hala ha taha he hisitolia 'o mamani kuo ne 'a'anu pea ne toe moloki e Konisitutone hono fonua ngata pe he fo'i to'a ko'eni ko Puli'uvea. 'Oku ou tui pe 'oku ke mea'i e tautea 'o e fa'ahinga pehe ni, pea na'e 'osi 'ilo pe ia 'e Puli'uvea ka na'e ifo kia Puli'uvea ke mole tokotaha ia kae mo'ui e tokolahi.
Koe ngaue mahu'inga ia ho'o kui kapau ko e mo'oni na'e tonu ke a'u kiai ho'o fekumi. Mefi 'o Meleke Samoa na'e fiefia e Tonga kotoa he ola e ngaue fakatemokalati 'a Puli'uvea 'a ia ko hono vahe 'o e pa'anga ponasi mei he mataka. Kapau na'e 'ikai ke 'i ai ha Puli'uvea he 'ikai ke 'i ai ha totonu ia 'a e kakai 'o e fonua ki he ponasi mataka koia.
'Oku 'ikai ke toe kehekehe ia mo e ngaahi 'aho ni. 'Oku 'i ai pe 'a e kakai ia 'oku nau 'atamai 'ia ange 'ia 'Akilisi pea nau toe 'ilo ki he hala faka-Konisitutone 'a e ngaue 'a e kau ma'u mafai ka ko e pango mahalo 'oku mo'oni e talaloto ia 'a Malala. Ngata pe 'ia 'Akilisi 'oku lava 'o tu'u 'o lea ki he kau ma'u mafai. Pea 'oku pehe 'ehe ni'ihi ngalingali 'oku 'ikai koha taki lelei koe'uhi he ko e fiha 'eni e kakai lelei na'anau ngaue kuo nau mavahe.
Na'aku ki'i lau hifo he pepa he lau 'a e taha 'o e kau tama koia pea ko e me'a na'e mahino kia au 'oku 'ikai ke 'i ai ha'ane taukei fe'unga ke kau he veipa he mala'e 'oe politiki. He koe taimi koia 'oku fehangahangai ai 'a e faha'i 'a 'Akilisi mo e faha'i 'a e Pule'anga 'oku 'ikai ke toe fiema'u ia ke toe tu'o ua e lea 'a 'Akilisi, pe toe fai ha taungutu kiai kae 'oua leva kuo ma'u e taumu'a, 'a ia ko e ikuna.
Kapau 'oku kovi e ngaue 'a 'Akilisi ko e 'asi mai mei ai e vili kikihi mo e loto taaufehi'a. 'Oku 'ikai te u tui ki he me'afua fakapalataha 'oku ke ngaue 'aki Mafi. He 'oku ou tui au ki he me'a ko'eni, ko 'Akilisi 'oku fehi'a fakalili'a he fo'i Tokateline fakahiteni koia koe Siokita. Koe 'uhinga ia 'oku ha ngali taaufehi'a ai 'a 'Akilisi kia kinautolu.
'Oku 'iai e kau ma'u mafai ia 'oku 'ikai kenau Siokita pea 'oku 'ikai ke fehi'a ai 'a 'Akilisi ia. Koia ai Mafi 'o Meleke Samoa 'oku 'ikai ke fehi'a 'a 'Akilisi ia 'i honau konga lelei ka 'oku fehi'a ia 'i honau konga setane, 'a e 'ulungaanga ta'e'ofa he kakai 'o e fonua. Pea kohai koa ia ha taha 'oku ne laukau'aki 'oku nofo 'i ha sosaieti 'oku maama mo sivilaise 'e kei 'ofa pe sai'ia he Hala, Loi, mo e Kovi Mafi 'o Meleke Samoa.
Neongo 'oku 'ikai ke 'i ai ha taha ia 'e haohaoa ka 'oku 'i ai e me'a fakatonutonu pe ko e Konisitutone ke tokoni mai ki hono fakaofiofi 'etau founga ngaue ki he totonu mo e haohaoa 'o tatau aipe pe kohai koe 'i hotau sosaieti, pea ko e taimi ia 'oku 'aonga ai e Konisitutone. Pea kapau kuo 'ikai ke ngaue 'etau Konisitutone ki ha ni'ihi 'i hotau sosaieti, koia ai kuo tatau leva 'etau Konisitutone moe masima kuo mole hono konokona. Kuo 'ikai ke toe 'iai hano mahu'inga pe 'aonga ko e me'a pe ke fai ko hono li ki tua'a ke molomoloki ai. Mafi 'o Meleke Samoa koe uho 'ena e ngaue fakatemokalati 'a 'Akilisi Pohiva.
Mafi kapau leva 'oku ke toe fie 'ilo ki ha me'a 'oku 'ikai teke 'ilo'i pea ke 'alu ki he fale 'o e 'ilo pe koha ngaahi ma'u'anga 'ilo 'oku matu'otu'a he'e fakaofiofi ange ia ki he tonu, mo e mo'oni kae 'oua 'e 'alu ki he fanga ki'i ma'u'anga 'ilo 'oku iiki pea nau kei te'efehi'i he'e teke ma'u hala ai 'o hange ko ho'o ma'u hala mei he fai fika ho'o kui.
Te u toki hoko atu
'Ofa atu
Manu tali ui mei fanga
suniamafileolatu [at] hotmail [dot] com
