You are here

Talanga 'i he lea faka-Tonga

Lulu Tava tamate 'a Fale Alea

Long Beach, California, USA

'Etita,

Kuo lau `aho pe pea `e tapuni `a e Fale Alea, pea ko e me`a faka-hisitolia ia koe`uhi ko e fuofua Fale Alea `eni `e huufi (tuku) `e He`ene `Afio, Kingi Siaosi Tupou V. Ko e toki me`a faka`ohovale ia kapau `e to folofola `a e Tama Tu`i `o fakamalo`ia `a e toe fakahisitolia ko ia `a e fu`u ponasi `a e hou`eiki te nau matuku atu mo ia ki he Kilisimasi pea mo e Uikelotu.

Ko e me`a kehekehe `e 7 na`e tali `e he Fale Alea `i hono hiki ko ia `a `enau me`a`ilo. Ko e #1 ke fakalahi hake honau tefito`i vahenga `aki `a e 60% `o totongi fakafoki ia `o kamata mei he `aho 1 `o Siulai 2005. Ko e ola `o `eni `oku taki $12,600 (tefito`i vahenga ko e $21,000) ki he 2005 mo e 2006 `o fakataha`i ia ko e $25,200 ki he fakafofonga Nopele mo e fakafofonga Kakai takitaha. Ko e Minisita takitaha ko e $24,000 pea ko e Sea `o e Fale Alea ko e $31,200.

Ko e #2 `o e me`a na`e tali `e he Fale Alea ke hiki `a e Vahenga Faka`aho (Daily Allowance), fakataha mo e Totongi Nofo Fakauike (Rent Allowance) pea mo e Totongi Fefononga`aki (Transport Allowance) `aki `a e 25.6%. Ko `ene tu`u he taimi ni kimu`a `a e hiki ko e Vahenga Faka`aho ko e $61, Totongi Nofo Fakauike ko e $95 pea Totongi Fefononga`aki ko e $139, pea fakakatoa `i he uike `e taha ko e $661. Ko e 25.6% leva `o e $661 `a ia ko e hiki fakauike ia ko e $169.21

Ko e #3 `o e me`a na`e tali `e he Fale Alea ke hiki `a e Vahenga Fakafofonga `aki `a e $3,000 `o `alu leva mei he $1,000 ki he $4,000.

Ko e #4 na`e tu`utu`uni ai ko e ngaahi hiki ko ia `i he #2 ke totongi fakafoki ia `o kamata mei he `aho 1 `o Siulai 2006. Ko e uike `eni `e 21 ki he tapuni `a e Fale Alea `o totongi fakafoki `a e $169.21 ki he uike, `oku fe`unga ia mo e $3,550.

Na`e tu`utu`uni `e he #5 ke tu`u ma`u `a e Totongi Fehikitaki (Location Allowance) `i he $3,300; #6 ke hoko `a e hiki tatau ki he kau ngaue `a e Fale. Hili kotoa `a e ngaahi hiki ko `eni `i `olunga, na`e toe tali pe `e he Fale Alea `i he #7 ke kei hokohoko atu pe `a e ngaue `a e Komiti ki he ngaahi fokotu`utu`u `o e me`a`ilo `a e hou`eiki. Tamani, `oku te`eki pe ke makona `a e hou`eiki ia he `ilo lahi faufau pehe!!!

Ko hono fakama`opo`opo kotoa leva `a e ponasi `e toho `e he kau Fakafofonga `o e kau Nopele mo e kau Fakafofonga `o e Kakai pea toki matuku `i he tapuni `a e Fale Alea ko e taki $31,750, pea ko e kau Minisita leva ko e taki $27,040. Ko e Sea `o e Fale Alea `e `ikai ke toe si`i hifo ia he $37,000. Manatu`i `oku `ikai ke kau heni `a e me`a`ilo maheni ia `o e ta`u `a ia `oku laka hake ia `i he $35,000 takitaha.

Mou vakai ange aa ki he me`a kuo fai `e hotau kau taki `i hotau Fale Alea `i ha ta`u na`e si`isi`i taha ai `a e ngaue `a e fale tupu mei he hopo, tu`usi `o e `aho ngaue, pea mo e hala `a e Tama Tu`i, kuo nau toe fai mo e fu`u ...“lulu tava...” fakavalevale mo ta`e `ofa ko `eni ki he fonua.

Mahalo pe `oku nau pehe koe`uhi ko e ta`u kaha`u `oku `ikai ko e ta`u fili, `e `osi pe `a e ta`u kuo ngalo. `Oku kau `a e fo`i `aliaki ko `eni he pango taha kuo hoko he ta`u ko `eni `e hongofulu kuo maliu atu. Kuo fefe fau homou tu`utamaki ke mou tata pehe `a e ki`i lepa `oku totoe pe ki hono takele.

Mou Kilisimasi lelei kimoutolu, kae manatu`i ke mou toutou `alu ki he Uikelotu `o kole fakamolemole ki he `Otua na`e momoi ki ai `a e ki`i fonua ni!

`Ofa-ki-Tonga

ofakitonga [at] comcast [dot] net