‘Etita,
Ko e ongoongo fakaloloma eni kuo a’utaki kihe ngalu’ea mo e ngaahi kautaha faipulusi ongoongo, ‘a e kaniseli koia ‘e’he Palemia ‘o e Pule’anga ‘a e Sipoti ‘a e Pasifiki.
‘Oku ‘ikai teu ofo ai makatu’unga he lekooti ngaue ‘o e tokolahi ‘oku nau lolotonga ‘I he Kapineti he ‘ahoni. Faka’ulia ia ka okapau na’e mavahe ‘a e Palemia mei Tonga ‘oku te’eki talanoa lelei mo e Kapineti mo e ngaahi kupu fekau’aki pea mo hono teu ‘o e Sipoti. Ka ‘oku hange mei he ngaahi taimi kuo tuku mai, na’e ‘ikai. Tupu ai e fehu’ia, pe ko’e taki fefee oku tau ma’u he ‘aho ni.
Kuo fuoloa pe ‘a e vilitaki mo e vili ta’e’unua ‘a e Palemia ni ke ‘oua ‘e hoko ‘a e sipoti. Ko e va nai eni mo e Palemia maloolo ‘oku ne taki e ngaue koeni. Mei he ngaahi fafamatala kuo ha mai, na’e a’u e Pule’anga ‘o mou’a he fakatonutonu faka-lao na’e fakahoko. Fokotu’utu’u fo’ou e ngaahi kupu fekau’aki ‘o e Pule’anga fekau’aki mo e sipoti ‘o taki ai e kakai ‘oku ne tokanga’i he Pule’anga. Ko e me’a tatau pe ‘oku lolotonga hoko ki he Tonga Broadcasting he ‘ahoni. Kuo fuoloa hono fakafe’atungia’i (sabotage) ‘e he Palemia ni e Sipoti, ka na’atau pehe ko e ‘atungalau.
Ka tau ki’i vakai si’i hifo pe ki he hisitolia ‘o e Palemia ni ke fakasisi mei ai ha fakakaukau ki he me’a ‘oku hoko ki he fonua he ‘ahoni. Ko e ngaahi me’a pe eni ke fai kiai ha fakakaukau.
‘Uluaki, na’e ‘ikai ke fili e fonua kiai mo ‘ene fa’ahi, ka na’e ‘ikai ke ‘ilo ‘e he kau Tau’ataina ia honau fatongia ki he fonua. Koeha leva ‘a e me’a ‘oku iku kiai he ‘aho ni. Ko e pehe koia ko e Palemia eni na’e fili ‘e he kakai ‘oku hala ia. Ka ‘ikai ke nau ngunguutapu he pule fakaaoao ‘oku hoko ko ‘enau ‘osi ki tu’a mei he Kapineti kae Paati Temo ‘ataa. ‘A e Paati na’e ‘ilo ‘e he fonua ‘oku ‘ikai ma’u ai ha kakai ke nau ‘otumu’a he ngaue.
Ua, na’e fakafepaki ‘a e Palemia ni ki he meimei kotoa ‘o e ngaahi ngaue lalahi kotoa pe kuo fai ‘e he fonua kau ai e Royal Tonga.
‘Oku ‘ikai ha fonua ia ‘i mamani ‘oku ne ma’u ha pa’anga ke fakalele ‘aki ha sipoti mei he sipoti Olympic ‘o faai hifo. Ka ‘oku hikinima mo tu’u laine ke fakahoko ko hono lelei ki he fakalakalaka ‘o e fonua. Kapau na koha me’a oku ‘ikai kau lelei kiha fonua he ‘ikai ke tau sio kitautolu kiha ‘otulaine ‘a e ngaahi fonua mo e veekeveke ke nau fakahoko. ‘Oku ala fakataha e ngaahi pisinisi taautaha mo e ngaahi fonua kehe ‘o hange ‘oku hoko ke teke e visone koeni ke a’u. Ko e fakalele e fonua kotoa pe tukukehe ‘a e ngaahi fonua si’i he taimi pe ‘e ni’ihi, oku ‘i mu’a ma’u pe e mo’ua he tupu. Koia ai ko hono fakalele ‘o e fonua ‘oku fakatefito mei hono leva’i e mo’ua ‘o e fonua pe pule’aqnga ‘i ha vaha’a taimi. ‘Oua temou ilifia he mo’ua he ‘ikai ke lava ha’atau ngaue. To’o hotau ‘atamai mei he ‘akaunitingi ‘o e falekoloa fakamovetevete kae lava ha’atau ngaue.
Kapau na’e ‘ofa pe e Kapineti ia he fonua kae fei mo tuku e Palemia ni ki tua he ‘ikai te tau a’u ki he faingata’a koeni. Ko e tumu’aki nai eni ‘o e siokita kuo hulu atu. Ko e Temokalati, ko e feinga ke fakahoko ‘ehe fa’ahinga ‘oku ‘ikai ha’anau ‘ilo kiai ko e me’a ‘e mau ko e Temotato. Pea tuku e liliu holo e Lao ke pule aoniu e Pule’anga he’e hu atu ‘a e kakai ‘oku nau ‘ilo ki he Temokalati ‘o toe lahi ange ‘enau ngaue.
Tu’aofa atu
Inoke Fotu Hu’akau
