'Etita,
'Oku tala 'e he kau 'a Tonga he kakai sisino taha 'i mamani 'a e lahi atu 'a e me'akai he fonua pea mo 'etau fakamamafa makehe ki he me'atokoni. He ka morning tea foki e ngaahi konifelenisi pea 'oku pola foki ia! Ka ko e fakaloloma taha ko e to 'a e fakamamafa 'o e teuteu mo e 'ilo 'a e Tonga he lahi (ifo) kae 'ikai koe kualatii ('ilo).
Ka 'oku 'ikai toe kehe 'a e fakatu'utamaki 'o e 'ilo me'akai lahi mo hala pea mo e lahi faufaua e ngaahi kautaha ongoongo 'i Tonga mo e kualatii 'o e ngaahi fakamatala 'oku fafanga faka'aho 'aki e kakai. 'Oku 'ikai hala, ko Tonga 'oku lahitaha hono ngaahi nusipepa, polokalama TV, ongoongo faka'initaneti per capita 'i ha toe fonua pe 'i mamani. Pea ko e me'a ia 'oku ma'ave'ave aipe 'a Tonga 'i mamani koe'uhi ko e ma'ungofua e ngaahi fakamatala mo e ongoongo, 'o tatau aipe pe ko e fakamatala pe ongoongo mo'oni pe ko e fakamatala loi mo mio'i. Ka 'oku 'ikai foki ke lahi ha ongoongo mei ha ki'i fonua si'i pehe. Koia kuo nofo hifo leva ha konga 'o ngaahi kautaha ongoongo 'o fakafekiki 'o tala 'e he taha koee 'oku loi e pea tala mai 'ehe taha ia koia 'oku loi 'aee, etc. 'Oku fai leva 'a e fakame'apango'ia he tu'unga kuo a'u kiai 'a e ni'ihi 'o e ngaahi kautaha ongoongo. Ko ha tu'unga ma'ulalo fakapalofesinale pea mo e ta'e'ofa lahi ki he fonua. Kuo 'i ai 'a e ni'ihi ia 'oku nau nofo hifo kinautolu ke lau kovi'i mo manuki'i ha kautaha e fakamatala lelei ki he pule'anga. Tala ia ko e pone, sio pa'anga, etc, etc.
'Oku toe fakalilifuange 'Etita 'a hono hanga 'e he ngaahi mitia Tonga 'e ni'ihi 'o fakakalasi e kakai ki he (1) poupou ki he liliu (2) poupou ki he fa'unga lolotonga. Kuo loa kaliu 'a e totonu ke mahino ki he taha kotoa 'oku loto 'a e tokolahi ki he liliu pea he 'ikai ta'ofi ia 'e taha. Ko e tefito'i kehekehe 'oku 'ihe (1) liliu he taimi ni pe (2) liliu mamalie 'o laka mei he sitepu ki he sitepu.
'I he 'uhinga tatau pe 'Etita, kuo fu'u tokolahi e poupou ki he liliu pe he taimi ni pe ko e fili 'o e 2008 pea 'oku 'ikai toe kehe hono fakatu'utamaki. 'Oku te'eki ke mateuteu lelei faka'atamai, fakaloto, fakafa'unga (institutional) mo faka'ikonomika e fonua ki ha fa'unga fo'ou he 2008. Taimi tatau, ka 'ikai fai e liliu he 2008 pea 'e toe koviange 'a e ta'emanonga e loto 'o e tokolahi taha he fonua.
Ta ko e me'a pe 'oku sai ke lahi hono ma'u koe 'ilo pea mo e kalasia 'a e 'Otua.
'Ofa atu
Sailosi Finau
sailosifinau [at] yahoo [dot] com [dot] au
