You are here

Talanga 'i he lea faka-Tonga

Fiema'u ke tokangakina 'a e 'ataakai.

Nuku'alofa, Tonga

'Etita,

'Oku ou hounga'ia ma'upe 'ihe'eku ma'u 'a e tau'ataina koia ke lea mo fakaha 'a e anga 'o 'eku fakakaukau 'i he fonua koeni 'oku te nofo ai. Na'aku lau foki 'a e tohi koia 'a Mele Lynch 'i he 'aho 20 'o 'Okatopa 'a ia 'oku fai hono talanga'i 'i he ha'ofanga ni, pea ko ha'aku eni ki'i ma'u. 'Oku tau takitaha mo'ona pe fakakaukau, pea 'oku tau takitaha ma'u pe 'a e tau'ataina tatau ke vahevahe 'etau ngaahi fakakaukau koia 'i ha fa'ahinga founga pe mo e lea te tau fie ngaue'aki! Ko e me'a te tau faikehekehe ai, 'a e anga hono mahino'i mo hono faka'uhinga'i pea mo hono tali 'o e fo'i kaukau koia 'oku fai mai hono vahevahe.



Meihe tohi ko eni 'a Mele Lynch, 'oku ne langa'i fakakaukau mai ia kiate au 'a e fu'u fiema'u koia ke fai hano tokangaekina hotau 'atakai mo hono tauhi 'a Tonga ke ma'a mo faka'ofo'ofa. Ko e me'a 'oku mahino ko e fo'i ngaue ia 'oku fiema'u ke fai. Ko hai tene fai 'a e ngaue koia? 'E fai faka ku ia? Pea koeha 'a e founga 'e fai 'aki 'a e ngaue koia? Pea 'e anga fefe leva 'a hono hokohoko atu ke fai 'a e ngaue koia ki hono tauhi 'a Tonga ke faka'ofo'ofa 'i he lolotonga mo e kaha'u ke tu'uloa 'i Tonga? Ko e ni'ihi eni 'o e ngaahi fakakaukau na'e ha'u ki hoku 'atamai 'i he taimi na'aku lau ai 'a e tohi 'a Mele Lynch, pea 'oku ou tui au 'oku 'i ai 'a e fiema'u vivili ia ke fai hono tauhi mo hono fakatolonga 'a e faka'ofo'ofa fakanatula hotau ki'i fonua, 'o hange pe foki koia 'oku feinga kiai 'a e meimei ngaahi tukui fonua kotoa 'i muli.



'I he ngaahi fonua koia 'oku tu'umalie ange, 'oku totongi 'e he kakai ia 'a e pa'anga fakamahina pe fakata'u kiho nau ngaahi kolo takitaha ke fai 'aki 'a e ngaue koia ki hono hiko 'a e veve 'o meimei tu'o taha 'ihe uike kotoa. Pea 'ikai foki ngata ai, 'oku 'i ai ha ngaahi fu'u lingi'anga veve lalahi ia 'e lava pe kete fononga atu kiai 'o 'ave 'ete veve kiai ka 'oka fiem'au ke 'ave, pea kuo pau kete totongi 'e kita 'a e feitu'u lingi'anga veve koia 'oku te 'alu atu kiai mo 'ete veve. 'A ia 'i hono 'ai mahino pau, 'oku fiema'u 'a e pa'anga ia ke fai 'aki 'ae ngaue koia. Pea 'i he 'eku mahino'i koia hotau si'i ki'i fonua masiva 'oku te'eki te tau a'u kitautolu kihe fa'ahinga tu'unga koia. Kae mahalo pe na kuo taimi ke fai ha sio ki he founga koia.



'Oku ou tui au 'e lava lelei pe 'ehe kau 'Ofisa Kolo ia mo e kau Pule Fakavahe ke fa'ufa'u ha ngaahi founga ke malava ai 'ehe ngaahi tukui kolo ke fai honau tokanga'i mo hono tauhi honau takitaha 'elia ke ma'a mo faka'ofo'ofa. Kaikehe foki, koe anga pe eni ia 'oe fakakaukau, ka hono mo'oni 'oku 'ikai koha ngaue ia 'e faingofua, ka koe me'a pe 'oku mahino ko e ngaue 'e malava pe ke fai.



'Oku ou tui au ko e fa'ahinga ko eni hange ko Mele Lynch 'oku malava ke fai folau 'eve'eva holo, te nau fie foaki mo fie tokoni kinautolu ki hano fakapa'anga ha ngaahi 'project' 'e fakataumu'a ki hono tauhi mo hono fakama'a hotau ki'i fonua!



Ko e fakakaukau foki 'e taha 'oku ha'u kiate au 'ihe tohi ko eni 'a Mele Lynch, na 'oku fiema'u ke kau 'a hono tokanga'i ke ma'a 'a e 'atakai 'o Tonga 'i he ngaahi fokotu'utu'u palani ngaue 'a e Potungaue Takimamata 'a Tonga.



Kaikehe, 'oku te laukau'aki 'a 'ete hoko ko e Tonga. He ko e Tongaa, 'oku ta hono uho 'i he fai fatongia. Ko e fatongia 'o e fanau ki he matu'a mo e matu'a ki he fanau. Ko e tuofefine ki he tuonga'ane, mo e tuonga'ane ki he tuofefine. Ko e fatongia 'i he nofo faka famili, ko e fatongia 'i he nofo faka siasi, pea mo e fatongia 'i he nofo fakafonua. Ko hono fakahoko 'o e ngaahi fatongia takitaha ko eni, ko e ngaahi fili fakafo'ituitui pe ia, pe 'oku te fai pe 'ikai. 'Oku tau monu'ia 'oku tau kei ma'u pe 'a e tau'ataina ke fai 'a 'etau ngaahi fili 'o fakatatau kihe tataki hotau ngaahi konisenisi mo e ongo'i hotau ngaahi loto. Pea ko e me'a tepuu 'o 'etau fakamalo, 'oku tau takitaha totongi fakafo'ituitui pe kihe lelei mo e nunu'a 'o 'etau ngaahi fili.



Tu'a 'ofa 'eiki atu,



Anuanu Fakafe'atu-kihe-sina.

afakafeatukihesina [at] yahoo [dot] com