'Etita,
'Oku ou faka'apa'apa ki he ngaahi fakatapunga 'o e fonua 'a ia kuo fa'a aofaki pea tuku ke u fakamalumalu atu ai kae hao atu 'a e si'i fakalavelave ni he ko e "tangi fai pe mei he ate".
Ko e kuonga 'eni 'oku fehu'ia lahi ai 'a e ngaahi me'a kotoa pe pea 'oku fai mo hono 'eke'i hono 'uhinga mo hono founga. 'Ikai ko ia pe kuo fai 'a e felauaki mo e fakafekiki ko hai 'oku tonu ko hai 'oku hala pea tuhu e ki hee mo ee ki hee. Hoko atu ki ai mo e taki taha fakatotolo'i ke ma'u mo 'ilo 'a e kovi mo e tonounou 'a e fa'ahi ko ee ka 'i he taimi tatau 'oku 'ikai te u loto au pe fa'ahi ko ee ke tukuaki'i kuo 'i ai ha vaivai mo ha fehalaaki. A'u ai ki ha taimi kuo taki taha fakafa'afa'ahi pea 'e sai pe kapau ko ha ngaue ke toe lelei ange mo fakalakalaka 'a e fonua ka kuo hangehange kuo toe lahi ai 'a e movetevete mo fekolo'aki pea holoa ai 'a e fonua.
Ko e ha leva 'a e me'a kuo tau pehe ai? 'E lau nai ia ko ha 'ofa fonua? 'O hange ko ia kuo malanga'i he tapa kotoa pe 'o e Sosaieti 'oku tau 'i ai.
'Isa, 'oku malanga'i he Siasi, Pule'anga mo e Fonua 'o tatau pe 'i Tonga mo e ngaahi Fonua 'o mamani. Ka ko Tonga 'a e Fonua 'oku moto 'aki 'a e "'Otua mo Tonga ko ia hota Tofi'a". Ki he motu'a ko 'eni 'oku 'uhinga ko Sihova mo e Kakai mo e kelekele Tonga ko 'eta koloa mahu'inga ke pukenima'i. 'Oua na'a mole ka ke fakalakalaka ke tupulekina hono lelei pea 'ema'u 'i he'eta ngaue'i 'a e koloa. He ko e Fonua si'isi'i pea toe masiva 'o hange ko e Punake: 'Oku 'i ai ha ki'i fonua 'oku tu'u he 'oseni, na'e 'ikai ke ma'u 'Otua, na'e masiva he lelei. Ka ne fakafokifa pe kuo ofongi mai ha vaka mei he ta'e'iloa 'o pavake mai hono tala. Ko e vaka, ko e vaka 'oku tu'uta He ne tu'u ki ai 'a e lotu, omi 'a e kau faifekau, 'o fanongo 'e he motu ki he me'a 'a e Tohitapu.
Tau fakafeta'i mu'a ai ne fanongo 'a e 'Uluaki Fa 'o finangalo lelei ki ai pea 'oku kei tolonga mai ni pea ha'u ai mo Hou'eiki fakataha mo e si'i kakai na 'o nau fanongo faifai pea nau ongo'i 'a 'Ofa 'o nau tali ke tu'u. 'Ikai na'e toki ha 'a e ivi 'o Satai. Pea ko e tala leva 'eni "Lau pe he palofisai, toki 'olive 'e ua, Pule'anga mo e Siasi, kae malohi ha fonua, Hota monuu, 'Eta ma'u ha Hau kaukaua". Ko e taha'i 'ofa ia 'oku ne fai si'otau tauhi pea 'oku fakafou mai he ngaahi tapa kehekehe 'o e mo'ui ni 'o tau piki uma mo vaevaemanava ai 'o fai mei he Tu'i mo Hou'eiki, Faifekau, Tamai mo e Fa'ee, Fanau, tuofafine mo e tuonga'ane mo e tokoua mo e si'i kainga kotoa pe 'o a'u ki muli na si'o tau faingamalie. Ko e fo'i koloa ia na'a tau mo'ui mai ai ki he 'aho ni. Ka 'oku kei tolonga 'i hotau 'aho ni; ngali kuo kehe hotau 'aho 'o 'ikai ha toe fe'ofa'aki he kuo tau taki taha fai ma'ana. Pea ngali kuo molia 'a e koloa meiate kitautolu Tonga pea fakangalokuloku leva 'a e konga ki he 'Otua kae mamalohi mai 'a e tafa'aki 'o e tangata me'a vaivai.
Ko e fehu'i leva ko hai 'oku 'ofa he fonua? 'E malava pe ke tau pehe ko au ka ke tau manatu'i te u 'ofa pe au ki hoku famili pe. Ko e 'ofa 'e taha te u 'ofa pe au kiate ia 'oku 'ofa mai. Kapau ko ha Nopele 'e 'ofa pe ia mo tokanga ki hono Tofi'a mo hono kakai. Kapau ko ha Faifekau 'e 'ofa pe ia ki hono Siasi mo hono Vahenga. Ka ko hai leva 'e 'ofa he fonua? 'oku 'uhinga 'a e 'ofa ko 'eni kuo u fehu'ia ki he fonua fakalukufua 'a ia 'oku tau fokoutua ai.
Ko ia leva ka tau ka hanga ange fakalukufua ke 'auliliki ha Taki ke "uli mo tafoe" 'a e vaka 'o e fonua pea te tau tomu'a vakai pe ki he Pule'anga ko kinautolu ia 'a e fatongia ki he Fonua. Ko hai 'e 'ofa he fonua? Te tau fili leva ko hai ia te tau falala ki ai 'e ha'u 'o 'ofa 'iate kitautolu kakai 'o e fonua.
1) Ko e Tu'i tapu ange mo 'ene 'Afio
2) Palemia tapu ange mo ia
3) Ko e Temokalati tapu ange mo kinautolu
4) Ko ha taha he kau Minisita tapu ange mo kinautolu
5) Ko ha taha he kau Nopele tapu ange mo kinautolu
6) Ko ha 'Eiki Fakamaau lahi tapu ange mo e kau Fakamaau
7) Ko ha taha Muli mei tu'apule'anga.
Ko hai 'e 'ofa he fonua?
'Oku 'i ai si'a tangi he fonua kotoa ki ha taha mafi ke tokoni, 'Oku kei fai ai pe 'a e fakamo'ulaloa. Hono ai si'a 'ofa ki homau laumalie pea ha huluhulu homau hala, kofa'a hono lava, ka mau ka'anga e, 'o mau faafaa he po'uli lahi? foki, Sisu mei langi, 'o toe ala pe.
Ko hai 'e 'ofa he fonua?
Teu ngata a he tu'a 'ofa atu
Samiuela Vaipulu
Touone [at] aol [dot] com
