Former Minister challenges editor's parliamentary position

'Oku tau fehu'ia 'aupito heni, pe ko fe 'a e kakai 'oku screen mo matu'aki on-top ai 'a e Komisini Fai Fili 'i hono muimui'i mo manatu'i lelei 'o honau ngaahi mo'ua faka-fakamaau'anga, pea ko fe 'a e fa'ahinga hange koeni ko Mateni 'oku fai mei ai 'a e hanga-kehe. 'Oku 'ikai ko ha me'a eni 'i he ta'u 'e 10 kuo 'osi ke ngali kuo fu'u fuoloa pea te tau pehe 'oku ngali-poto hono ta'etokanga'i, ka 'oku ha mai heni 'a e me'a te u ui 'e au ko e faka-fievaleloi mo e lau lanu, pea kuo iku ai 'o hao a Mateni ki he fili, pea kau ia ki he fakatokolahi 'o e fika 'a e fa'ahi 'a e PTOA, 'o fai e fili pea nau iku pule'anga kinautolu. 'Oku fu'u ta'e fakafiemalie 'aupito 'aupito e to'onga ngaue pehe ni, ta'emaau, ta'epau, ta'efalala'anga pea ta'eoli 'aupito. Tau pehe pe 'e kitautolu na'e 'ikai totonu ke pule'anga a Pohiva ia mo 'ene kau tama. Laku mai aa ki tu'a mo e palaku . . . .

Fakamalo kia 'Edwards' 'i he he'ene faifatongia ma'ae pule'anga Tonga 'i he ngaahi ta'u lahi, pea kuo hoko 'ene faifatongia ke ne hiki'i hake 'a Tonga kiha tu'unga ma'olunga 'aupito 'i he 'ilo ki he mala'e 'o e lao 'i mamani. Kuou tui ko e me'a ko'eni na'e vakai'i pe ia kimu'a 'e he 'ofisi faifili pea toki faka'ata 'a Tapueluelu ke kau he fili. Ko hono ua, 'oku 'ikai te u lave'i pe na'e fili fakataha ongo tama ni 'i ha vahenga (district) tatau pe 'ikai, ke makatu'unga ai e 'challenge' ko'eni 'a Clive. Ko e saliote ia 'o e 'democracy' kuopau ke vilo, pea kuopau ke tau tali, kae 'oua te tau mate kala .... SAIA.

Tupouʻāhau Muli - Kapau naʻe ʻosi ʻiloʻi ʻe Clive Edwards ʻoku ʻi ai e moʻua ʻo Māteni ki ai... Koehā naʻe ʻikai ke ne inform ai ʻa e Komisoni Filí he taimi lēsisitá ʻoku kei ʻi ai e moʻua ange ʻo Māteni ki ai? Koehā kuo toki fehuʻia ai he ʻosi e filí kae ʻikai ke ne raise e flag he taimi naʻe fai ai e nomination? ʻIkai naʻe mei fakangata ai pē ʻa Māteni ai kapau naʻe pehē? ʻOku ou tui au naʻe ʻosi ʻilo lelei pē ʻe Clive he ko e fuʻu siana lao ena ka naʻe ʻikai teitei tokanga ia ki aí he naʻá ne Sio Lalo ʻe ʻikai ke lava ʻa Māteni ki Falealea. ʻOsi e filí ʻo mahino ʻoku tō ia kae lava ʻa Mātení, talu ai pē kiʻi holomui mai ʻo ʻai e kiʻi fute. ʻE toki mahino mei ha tuʻutuʻuni ʻa e Fakamaaú ka ʻoku ʻikai ke u tui ki hoʻo pehē ke laku mai nautolu ki tuʻa mo e palakū, ko e palakuú eni ne laku mai ʻe he kakaí ki tuʻa he fili koeni ne toki ʻosí. Ko e ʻuhinga ia ʻenau ʻi lotó ko ʻenau saí mo ʻenau maʻa lahí haha

Mapataumalolo, Te tau tuhu takai kitautolu ka 'oku takitaha pe 'a e fatongia ke fakahoko, pea 'oku 'ikai ko Clive pe ne toki fakahu hake ha'ane launga kuo 'osi 'a e fili. Ko Vava'u ena ia kuo nau tala mai 'ekinautolu 'a e tonounou 'a Lavulavu mo Samiu Vaipulu 'i hono maumau'i 'o e lao 'o e fili. Ko e me'a koee 'oku fai ki ai 'a e sio, ko e me'a 'oku ui ko e ngaue ta'emaau 'a e fakamaau'anga fakataha pea mo e komisioni fai fili, pea koe'uhi ko ho'o pehe mai na'e totonu ke fakaha pe ia 'e Clive, te u fehu'i atu leva 'e au Fefe a Mateni mo hono konisenisi? 'Oku ne 'ilo'i lelei 'a hono mo'ua, kae kei matafefeka pe 'i hono fakalongolongo'i 'o a'u ki he fili? Kou pehe 'e au ko e 'uluaki tefito'i fehalaaki ena ke fai ai e sio.

Tupouahau Muli, ʻoku ai ʻetau palōveape faka-Tonga ko e "takamilo, takamilo ʻo ʻai e fuʻu foʻi fakanāfala he tuʻapeitó". Kapau te ke foki fakalelei ki hoʻo muʻaki comment. ʻOkú ke kamata ʻaki hano fakaangaʻi e Komisoni Filí hangē naʻe ʻikai ke nau fai fakalelei honau fatongiá hono screen ʻo e kau kanititeití pea hangē ʻokú ke toe tukuakiʻi mo tukuhifo nai ʻa e Komisoni Filí ʻaki hoʻo ngāueʻaki e fakalea ko e "fakafievaleloi" mo e "laulanu". Lolotonga hoʻo takatakamilo holo he role ʻo e Komisoni Filí mo ʻene kaunga ki he foʻi matāmama ko ení kuó ke afe mamahi hake ʻo fakaʻosi ʻaki hoʻo fuʻu foʻi fakanāfala he tuʻa peitó ʻo pehē, "laku mai ā kituʻa mo e palakū" ʻo ʻuhinga kia ʻAkilisi Pōhiva mo ʻene kautamá (ʻikai ke mahino kia au pe ko e kotoa e Kapinetí pe ko e kau Kanititeiti pē ʻo e PTOA). Ko e premise hoʻo argument ko hoʻo fakaangaʻi ʻa e kupu fekauʻaki ʻo e palopalemá ko e Komisoni Filí, ne u pehē ʻe au te ke fakakau atu ki ai mo e Fakamaauʻangá he ko kinautolu ʻoku nau issue e Written Clearance ke ʻave ki he Komisoni Filí pea fakakau atu ki ai mo Clive pea mo Māteni ke napangapangamālie. Ko e foʻi conclusion totonu ena naʻe tonu ke ke fakamāʻopoʻopoʻaki hoʻo first argument kuó ke toki meʻa mai ʻakí, "Te tau tuhu takai kitautolu ka ʻoku takitaha pē ʻa e fatongia ke fakahoko". Ke sio ki he maʻalahí? Mo ʻene tonu pasika pea valid and sound hoʻo argument?
Lolotonga e mālie hoʻo fakamalangá mo ʻene nofo he poiní kuó ke fakamāʻopoʻopoʻaki ʻa e lototāngia lahi moʻoni ʻoku tekeutua mai ai ʻa e meʻa ko e ʻTalatōʻ mo e ʻMatekalaʻ. ʻOku ui ʻa e faʻahinga argument ʻokú ke faí ko e ʻslippery slopeʻ pea ʻi heʻeku fakaleá, ko e takamilo, takamilo holo hoʻo premise ʻo iku ʻai e fuʻu foʻi afe mamahi he tuʻapeitó ʻo make ai hoʻo conclusion.
Sai, kuó ke fehuʻi mai pe ʻe fēfē leva ʻa Māteni ia mo hono konisēnisí? Ko ʻeku talí leva ʻeni. Fakatatau ki he Article 11 Section 1 ʻo e Tala Fakahāhā Fakamāmani Lahi ʻo e Totonu ʻa e Tangatá mo e Temokālatí ʻoku pehē:

(1) Everyone charged with a penal offence has the right to be presumed innocent until proved guilty according to law in a public trial at which he has had all the guarantees necessary for his defense. Ko hono toe fakalea ʻe tahá ʻoku pehē, everyone is innocent Until proven guilty!

Fakatātā ʻaki e hopo ʻa Lord Lasiké. Tuʻutuʻuni ʻe he Fakamaau Lahí ke halaia tuaiekemo e ala mai e mafai ʻo e tuʻí ʻo revoke hono sea he Fale Aleá fakataha mo hono hingoa Nōpelé. Fakahū atu leva e appeal ʻa Lasike pea tuʻutuʻuni ʻe he Fakamaauʻanga Tangí ʻokú ne Tonuhia. Hā leva e meʻa ne hokó? Hangē ha lupé ʻenau amoamohi ʻa Lasike ke ʻoua muʻa naʻá ne sue e Puleʻangá kae compensate pē ʻa e ngaahi monūʻia naʻe entitled ki aí pea fakalongolongoʻi hifo ai pē mo e ngalivale he kuo ʻata kovi ʻene ʻafió ko e ngaahi faleʻi fakaniumotuʻu ne fai ki aí he naʻe totonu ke kiʻi taitaimi hifo e revocation ke mahino ʻoku ʻikai ke toe pursue ʻe Lasike ha tangi ki he Fakamaauʻanga Tangí kae toki fakahoko.
Ko ia ai Tupou, ʻoku ou tui naʻe maʻu ʻe Māteni ʻa e konisēnisi moʻui mo tauʻatāina that he is innocent until the Court of Appeal says he is guilty still. ʻIkai ko ia pē, ʻoku ou tui naʻá ne maʻu ʻa e falala mo e fakatuʻotuʻa ke toki reaffirmation pe ʻoku totonu ke ne totongi ʻa e pending $14,500 pe ʻe tali pē ke aʻu ʻa e case ko ení ki hono aofangatukú kae toki totongi.
Again, you cannot deny that Clive knew about this during the nomination of candidates. Ko e hopo ia ʻemau kau seniale mei he Loló ko e ngaahi maumaulao ia ne toki hoko he taimi keipeiní. Ko e case ia koení naʻe ʻosi ʻilo lelei pē ia ʻe Clive ka ʻoku ou tui taʻetoeveiveiua, naʻe siolalo ʻe ʻikai lava ʻa Māteni. Kuo hoko leva ʻene tō kae lava ʻa Mātení hangē ia ha lingi māsimaʻi ha fuʻu mataʻipala (hūfanga he fakatapú). Ko e lēsoni leva ʻoku tau ako hení ʻoku pehē; Tuku e Sio laló pea lea ʻi hono taimi totonu mo e fakamā e tekeutua mai ʻa e matekalá. Leveleva e malanga kae tau!