'Etita,
"'Oua te tau fakatatau 'a Tonga ki Solomone mo Papua mo fe fua. 'A Tonga lotu! 'A Tonga poto!. 'Oua temou undermind 'a e 'atamai 'o e kakai ('uhinga ki he kakai nofo Pangai Si'i)". Ko eni e konga e ngaahi malanga le'o lahi 'a e taki e feinga liliu, fakafofonga fika 'uluaki e kakai Tongatapu, he tv he ngaahi taimi lahi.
'Ikai koaa ne 'osi me'a'aki 'e he minisita polisi, 'i he 'ikai fai 'e he kau tama feinga liliu 'a e tu'utu'uni 'a e potungaue polisi ki he taimi ke 'ave ai 'enau tohi tangi, "ko e hala eni ia ki Solomone 'oku tau 'alu kiai" pea tofa mai 'e he kau me'a feinga liliu 'i he'enau ta'e fie tukulolo ki he lao 'o e fonua. Pea fielau e ta'emateuteu 'a e potungaue polisi ia ki he me'a ne hoko he 16/11 he ne talamai 'e Pangai Si'i mo honau kau taki potoo ki he pule'anga ke 'oua tenau undermind 'a e kau nofo Pangai Si'i.
Koefe leva ai e lotu mo e poto e kau feinga liliu? Toki tala pe he 'aho 16/11 hono fua ko e ta'e lotu moe vale. Pea ko e 'uma'aki 'etau to e fanongo ki honau le'o, 'a e kaakaa mo e loto taangia, ko e ngaahi konga kelekele pe 'oku fefeka mo pakuka he ngaue 'a e mo'ui 'afungi.
Na'e tonu ke lava 'e honau poto 'o puke pe afi ke ngata pe he ngaahi fale ne nau taumu'a ke tutu ka e 'oua to e mofia mai ha ngaahi fale mo koloa kehe, ka na'e 'ai pe ke pehe, ke mahino, ko e poto 'o e kau demo ko e vale ki he 'Otua.
Ne u lele atu 'i he'eku me'alele 'i he toumu'a 'o falepa'anga he kamata e fahi mo tolo 'o falepa'anga he 16/11, pea ne u sio atu ki he lele mai 'a e kau polisi fefine mo tangata, na'aku pehe loto pe, 'ofa pe ke 'oua tenau ala ki he kau fakamoveuveu, he na'e fu'u tokolahi fau pe kau nofo Pangai si'i ia he 'ikai lava 'e he kau Polisi ia ke ta'ofi, he 'ai ai 'enau tokosi'i, mahalo ki he toko 10 pe ofi kiai ne u sio kiai, ka na'e 'ikai ha fa'ahinga me'a malu'i ko honau nima pe, pea neu fiefia lahi he mahino na'e 'ikai ala pe ngaue'aki 'e he kau polisi ha me'a tau ke fakafepaki'i'aki e kau Pangai Si'i ka e tuku pe ke tau sio kotoa ki he fua 'o e ngaahi fa'ufa'u mo e ngaahi fanafana ne pusiaki mai 'i he lilo mo e loto e kau feinga liliu he kuo fuoloa mai e takai holo he ngaahi kolo mo e talamai 'e 'i ai e civil disobedience pea hange pe ko e fakailifia e to'onga 'a honau taki he Falealea ne to'onga fakailifia pehe pe mo e kau poupou 'i he'enau lea. Na'e 'osi fai e feinga 'a e pule'anga ke 'oua toe ngaue'aki 'a Pangai Si'i ki ha ngaahi fakataha'anga pehe ni ka ne hange mai e kau Pangai Si'i ha fanga laione he lau mai ki he pule'anga ko Pangai Si'i 'oku 'i ai 'enau totonu kiai, pea na'e fu'u angalelei pe Pule'aga 'i hono tuku pe nautolu ke nau ngaue'aki 'a Pangai Si'i he na'a nau talamai 'e honau taki ko e fakataha melino 'ikai ha me'a 'e kovi ai pea koeha kuo nau tukuaki'i ai e Pule'anga he 'aho ni.
Mahalo kapau na'e ngaue'aki 'e he kau Polisi ha me'a tau ke ta'ofi'aki nautolu he 16/11, te u pehe, te nau fiefia ke ma'u ha makatu'unga ke tukuaki'i'aki e pule'anga ne 'ikai mei 'osi 'a Nuku'alofa hono tutu ka ko e ngaue'aki 'e he kau polisi e me'a tau. Ko e kakai mio'i mo'oni eni e taki mo e kau poupou e feinga liliu, pea kuo 'ikai 'ilo 'e he pule'anga pe koeha ha me'a 'e fai he kuo nau fakangaloku e ngaahi tu'utu'uni mo e lao he ngaahi tapa kehekehe ke fakaai 'enau fiema'u lahi. Pea mo'oni e lau, you allow them one inch they take 10 inches.
Faka'ofa pe si'i Tonga, 'a e ngaahi kakai he ngaahi kolo, sio tv pe he'enau ngaahi fakataha kotoa mo e 'ofa lahi pe ki he kakai Tonga hono fakapulou'i pehe'i, ka e te'eki pe lava e Tonga 'o sio 'o 'ilo 'a e loto kovi mo e mo'ui afungi ka e fai pe hono poupou'i, pea ta na'a ko ha me'a pe ke hoko ke 'aa ai e Tonga 'o sio atu ki he mo'ui popula he na'e fu'u tau'ataina, sio ki he mate he na'e fu'u mo'ui 'aafa'aafa, sio ki he faka'auha he ne fu'u fakalakalaka lahi e Tonga. Tangata mo e fefine Tonga, ta lau mu'a hota ngaahi 'aho, pea ta utu ai ha loto poto.
Tu'a 'ofa atu
Janine Popoahi
aspun_pop [at] yahoo [dot] com [dot] au
