'Etita,
Katai pe mu'a kau kau atu he talanoa kuo fokotu'u mai 'e he fefine mei he Bay Area (San Francisco). 'Oku ou mahu'inga'ia 'aupito he ngaahi fokotu'u kuo ne tuku mai ki he talanga'anga' pea 'oku ou fakamalo lahi ko 'ene loto tau'ataina ke fakaha 'ene fakakaukau ke tau 'inasi kotoa ai. Ko e 'uluaki me'a 'oku ou mahu'inga'ia ai ko e lave ki he 'etau ngaahi tukufakaholo 'oku tau kei piki ki ai he ngaahi 'ahoni ka 'i he taimi tatau pe 'oku tau feinga ki he 'etau nga'unu ki ha to'onga mo'ui 'oku toe ma'ama'a pea faingofua ange. Ne u lava foki ke mamata tonu 'i he ngaahi pangai 'osi 'o e Telio' pea na'aku fakatumutumu 'i he kolo'ia 'a e fonua' ka 'i he taimi tatau pe 'oku fai 'a e fekailangaki tokua 'oku masiva 'a Tonga.
'Oku 'ikai kovi 'a 'etau feilaulau mo 'ofa hotau Tu'i ka 'i he taimi tatau pe 'oku totonu ke tau fakapotopoto 'i he 'etau fai 'a e fakahikihik 'Eiki. Ko hono 'uhinga' he ko 'etau fakahikihiki' mo fakangeingeia 'oku 'ikai 'ilo'i ia 'e he ngaahi fonua muli pea 'oku nau fakatauhoa leva mo pehe 'oku popula e kakai Tonga ki honau Tu'i. Kuo laui ta'u e fehanu'aki 'a e kakai 'o e fonua pea lahi mo e ngaahi laka 'o hono tukuaki'i 'o e Fale 'o e Tu'i' 'o hange 'oku nau ma'u e momona 'o e fonua kae masiva pe 'a e kakai ka 'i he taimi tatau pe 'oku tau ma'u 'a e tau'ataaine ke tu'umalie pe masiva.
'Oku totonu ke fai pe 'etau feinga liliu fakapolitikale pea ke ako'i e kakai ke nau fakapotopoto 'i hono pukepuke 'enau koloa ki he taimi 'oku nau
faingata'a'ia ai. Ko hotau 'ulungaanga fakafonua 'a 'etau foaki pe kae 'oua
leva kuo tau ongo'i (masiva). 'Oku ou tui lahi 'oku 'Afio'i 'e he Tama Tu'i
Siaosi Tupou V 'a e to'onga ko 'eni pea 'oku ha pe 'i he'ene ngaahi
fokotu'utu'u 'i he ngaahi me'afaka'eiki kuo tau mamata ki ai talu mei he kau Nople 'Ahome'e, Fakafanua, Tu'ipelehake pea pehe foki ki he Tama Tu'i ko Tupou IV.
'Oku ou tui 'oku totonu ketau fai 'a e 'uluaki liliu mei he hotau ngaahi 'api mo e fakafo'ituitui. Kuopau ketau kamata ke ako'i 'a 'etau fanau ke mahu'inga malie e 'ulungaanga fakafonua pea ke mahu'inga malie mo e fakapotopoto 'o 'oua 'e haveki 'o e koloa (pa'anga) 'i he ngaahi me'a 'e malava pe ke 'oua 'e fai ai ha fakamole. 'Oku totonu ketau manatu'i ko e fakafotunga fakaefanau 'o tatau pe ki he lelei mo e kovi 'e fai pe 'a e sio mei tu'a ki he 'etau matu'a', 'oku pehe tofu pe 'a 'e ne hoko 'i he 'etau nofo 'i hotau ki'i fonua mo hotau Tu'i.
Ko 'etau fakafotunga fakavalevale 'oku 'ikai taau mo e sivilaise 'a mamani 'o tatau pe 'i he kovi mo e lelei 'e hiki hake pe tokua ko e ngaahi fokotu'utu'u 'a e Tu'i, kae hili koia ko e fili fakafo'ituitui 'ata'ataa pe. Ko e fanga puaka toho na'e fola he pangai 'i he faifatongia 'a e ngaahi ha'a neongo 'a 'ene molumalu mo faka'ofo'ofa ki he tangata Tonga, ko e mamata 'a e fu'u laui miliona 'o e ngaahi fonua muli 'oku nau fakatumutumu 'i hono maumaui' pehe'i 'o e fanga monumanu. 'I he taimi tatau 'o e fakahikihiki' 'oku tuhu mai 'a e ngaahi Pule'anga 'oku nau foaki 'ofa ki Tonga ko hono tala 'o e masiva', pea ko e tukuaki mo e sio kotoa 'e tala pe ko e Fale 'o e Tu'i mo 'enau fokotu'utu'u.
Kuo ki'i fuofuoloa mai 'a hono ako'i 'o e founga 'o e tauhi 'o e sino 'e he
potungaue mou'i 'i he kai mo e fakamalohisino pea na'e hoko ia ko e taha 'o e ngaahi Maa'imoa 'a e La'a kuo Ungafonua'. Na'ane fokotu'u e ngaahi sipoti
kehekehe ke lava malava e kakai 'o kau ki ai 'o tatau pe e vaivai mo e,
valevalea. Ko e kakai kuo nau malooloo (mate) 'i he fonua ko 'eni 'oku mau
fokoutua ai (USA) 'oku meimei 'i he %99.9 koe mate mahaki mafu, toto ma'olunga, suka mo e ngaahi mahaki ko e tupu mei he to'onga ma'u me'a tokoni 'a ia ko e puaka, sipi, mo e me'a ngako pe 'e malava ma'u. Ko e fanau kuo nau sisino pea 'oku 'avalisi ko e ta'u 'e hongofulu hoko mai ko e fanau kuo 'osi fanau'i mai tenau ma'u e mahaki ko e sino fakavalevale (obersity, corpulent).
'Oku ou tui ki he ngaahi fokotu'u kuo tuku mai 'e Mele Lynch ki he 'etau
tokanga ki he 'etau to'onga mo'ui he 'oku fu'u lahi 'a hono tu'uaki ke tau
tu'umalie ka 'oku vaivai 'aupito 'a hono ako'i ke fakapotopoto e kakai 'i he taimi 'oku nau ma'u ai e pa'anga 'o tatau pe pe 'oku ma'u mei fe. Kuo fu'u lahi e me'alele pea kuo 'ikai toe lue lalo ha taha, kuo 'au 'eni e heka me'alele ki he heka me'alele pe mei he kauhala ki he kauhala ko e lahi e fakapikopiko. 'Oku fu'u si'isi'i hotau ki'i fonua ka kuo fu'u lahi e ngaai me'alele 'oku fakatupu e 'ahu 'oku 'ikai sai ki manava.
Kuo fu'u lahi mo e kai e ngako pea toki 'ilo pe 'a e falemahaki 'i he meimei tu'u e manava, pea tala leva tokua 'oku 'ikai poto e kau Toketa.
'Oku totonu foki ke tau fakaha ki mamani 'a hotau 'ulungaanga fakafonua 'a e 'ofa' ka kuopau ketau 'ofa he 'etau mo'ui' he 'oku fai 'etau fakavalevale kae tukuaki'i pe Fale 'o e Tu'i'.
Malo e tauhi mo 'ofa fonua ka kuo taimi ke 'a'a pea fai 'a e me'a 'oku totonu ki he mo'ui 'a e famili pea he 'ikai ke toe fai ha felauaki mo fetuukuaki.
'Ofa atu
Siosaia Moimoiangaha
LAX [dot] RAC [dot] Room [at] AlaskaAir [dot] com
