Crowd not allowed at Tongatapu schools rugby finals

'Prevention is better than cure'-Na'e 'i fe 'a e kau polisi 'i he uike taha pe ua kimu'a pea toki fai 'a e final 'o e ngaahi tau'akapulu ko'eni. Ko e palopalema ko'eni 'o e ke he 'akapulu tautefito ki Toloa mo 'Atele kuo mei a'u 'o senituli 'i Tonga pe laka hake. Kapau na'e 'i ai ha Potungaue Polisi na'a nau palani leva ke ta'ofi (prevent) ha ke, uike 'e taha pe ua kimu'a pea toki fai 'a e va'inga ko'eni. Fetu'utaki leva ki he kau faiako 'o e ongo kolisi, pea tatanaki ha ngaahi informations meihe tamaiki ako 'e 'aonga ke ta'ofi 'aki ha ke 'e mei hoko. Tuku'i 'a e kau polisi ki tu'a ke nau patrol 'a e vaha'a 'o Toloa , 'Atele ki Nuku'alofa 'i he uike 1 pe 2 kimu'a pea toki fai 'a e final ko'eni. He ko e sio pe 'a e kau leka ia ki he ma'ali 'a e me'alele 'a e kau polisi, kuo movete 'enau ngaahi palani 'anautolu na'e 'ai ke fai 'aki ha ke. Kapau na'e patrol 'ehe kau polisi 'a e vaha'a ko'eni 'o Toloa, 'Atele ki Nuku'alofa he 'ikai lava ke hoko 'a e me'a ia ko'eni na'e hoko 'i Tofoa. Ko hono mo'oni na'e 'ikai ha palani ia 'a e kau polisi fekau'aki pea mo hono tau'i 'o e ngaahi final ko'eni. Na'e toki 'a fataha hake pe 'a e kau polisi mo e kakai 'o nau lele atu ki Tofoa 'o pae'i noa'ia mai 'a e fanau ako Kolisi ko Tuppu 'o fakahu he pilisone. Ko e taha 'a e me'a mahu'inga taha 'i he ngaue 'a e kau polisi 'i 'Amelikani ko hono 'Respect' 'a e totonu 'a e tangata. SAIA

SAIA, What rubbish! Toe vakai atu pe ho'omou 'ai'ai ko ena ki ho'omou kau ako-tutuku hena. Ko e tukunga mentality ia ko ena he'ikai 'u'uku ai ha fakalelei'i ia 'o e fu'u palaku kuo hokohoko fai mai mei homou tafa'aki mei he kuohili. 'Oku 'ikai ha potungaue polisi ia 'e nofo ko e palani le'ohi ha ongo 'apiako he ko e 'apiako 'oku 'amanaki ki ai e fonua ko e 'atakai 'oku ako'i mo fakanofonofo ai e maama mo e lelei. Kaekehe mou holomui atu a 'o ma'u ha malolo mei he fakaongosia kovi ne mou kamata mai he ko e malie eni kuo ofe'i e ngaue e kau polisi ia ki he polofesinale fakaonopooni ke fai lelei mo totonu e ngaue.

Ko e felave'i 'a e ako pea moe polisi 'i 'Amelika. 'I he ngaahi ta'u kimu'a atu, koe'uhi ko e lahi 'a e faihia 'a e fanau ako 'i he ngaahi ako'anga, na'e kau 'a e ngaahi 'univesiti/kolisi 'i hono patrol, pea mo hono tokanga'i 'e he kau polisi fakakolo, counties, pe state. Koe'uhi na'e fu'u lahi 'a e ngaue, he na'e fiema'u 'e he kau polisi ke nau tokanga'i 'a e kolo fakakatoa, na'e tukuange leva ki he ngaahi 'univesiti/kolisi ke nau 'hire' pe ha'anau kau polisi (campus police). 'Oku fakanaunau kakato, mo mafai kakato 'a e kau polisi faka-kolisi ko'eni, 'o tatau pe mo e kau polisi fakakolo, counties etc. Ka ko honau mafai 'e ngata pe 'i he 'elia 'o e kolisi 'oku nau ngaue kiai. Ko honau fatongia ke malu'i 'a e fanauako, mo e koloa 'a e kolisi, pehe ki hono ta'ofi 'o e faihia 'a e fanau. Patrol 'a e 'apiako 24 hours, pea report 'a e ngaahi me'a kotoa pe ngalingali 'e fakatu'utamaki ki he fanau mo e 'apiako. Ko e me'a mahu'iga taha 'i he polokalama ko'eni ko e 'present' 'a e polisi 24hrs 'i he kolisi kene 'ilo 'a e ngaahi me'a kotoa pe 'oku hoko 'i he 'apiako. 'Oku lava foki 'e he kau polisi faka-kolisi ke nau 'monitor' 'a e huatu mo e humai 'a e kakai kihe 'apiako, pehe ki he hu ki tu'a mo e humai 'a e fanau ki he 'apiako. 'Oku tu'u ma'u pe 'a e 'ofisi 'o e kau polisi ko'eni 'i he hu'anga kihe 'apiako ke lava ke nau'ilo 'a e tokotaha kotoape 'oku 'alu mo ha'u ki he 'apiako. 'Oku fakanaunau kakato foki honau 'ofisi 'aki 'a e ngaahi me'a fetu'utaki (communications), pea 'oku huka fakahangatonu ki he ngaahi 'apitanga polisi kehe 'o kapau tenau fiema'u ha tokoni. Ko e taha 'eni ha polokalama lelei he 'oku lava pe 'e he kau polisi ia ko'eni 'o control meimei 100% 'a e 'apiako, neongo 'oku 'i ai pe 'a e ngaahi palopalema 'oku hoko, ka ko e me'a tepu ko e lava ke nau ui tokoni kei taimi kihe ngaahi 'apitanga polisi kehe 'o lava ai ke ta'ofi ha ngaahi maumau na'e mei lahi ange. SAIA ('oku 'ikai ke 'i ai ha 'apiako ako angelo ia 'i 'Amelika ni)