Ko e ‘Aho ‘o e Kominiueli ‘oku faka’ilonga’i ia ‘i he Monite hono ua ‘o e mahina ko Ma’asi ‘i he ta’u kotoa pe, pea ‘oku katoanga’I fakamamanilahi ia ‘i he ngaahi fonua Komiueli ‘o mamani ‘aki ‘a e ngaahi katonga kehekehe ‘o hange koia ko e ngaahi houa lotu mekehe mo e ouau malanga ki hono fakamanatua ‘o e ‘aho mahu’inga ni. ‘Oku kau ki he ni ‘a e ngaahi katoanga fakasiosiale ‘i he ngaahi komiuniti mo hono fakamanatua ‘i he ngaahi ako’anga mo e ngaahi katoanga tukufahaholo ‘a e ngaahi fonua Kominiueli.
Ko e ‘aho mahu’inga ni ‘oku faka’ilonga’i ai ‘a e ngaahi lelei fakalukufua ‘oku tupulaki mei he tau fevahevahe’aki mo feako’aki mei he ngaahi ‘ulungaanga fakafonua kehekehe ‘o e ngaahi fonua Kominiuelu, mo ‘etau fengaue’aki fakataha ke fakapapau’i ‘a e nofo ma’uma’uluta mo melino ‘a e ngaahi fonua Kominiueli.
Ko e taha ‘o e ngaahi katoanga fakafiefia fifisimu’a ‘oku fakahoko ‘I Pilitania Lahi ke faka’ilonga’i’aki ‘a e ‘aho mahu’inga ni, ko e ouau lotu makehe ‘oku fakahoko ma’u pe he ta’u kotoa ‘i he Westminster Abbey ‘i Lonitoni. Ko e ouau ni ‘oku ne fakatahataha’i mai kiai ‘a e to’utupu ‘o e ngaahi fonua Kominiueli, ko e sosaiti sivile ka e ‘uma’aa ‘a e ngaahi Talafekaulahi ‘o e ngaahi fonua ki Lonitoni.
‘I he Sapate hono ua ‘o Ma’asi, na’e fakahoko ai ha ouau malanga makehe ki hono faka’ilonga’I ‘o e ‘Aho ‘o e Kominiueli ‘i he Falelotu Senituli ‘o e Siasi Uesiliana Tau’ataina ‘o Tonga ‘i Nuku’alofa. Ko e katoanga malanga na’e tataki ia ‘i he Tangata’eiki Palesiteni ‘o e Siasi, Rev Dr Tevita Koloa’ia Havea. Na’e me’a ‘iai ‘a e Ta’ahine Kuini ‘o Tonga Kuini Nanasipau’u Tuku’aho ka e pehe ki he Tama Pilinisi Kalauni Tupouto’a ‘Ulukalala ka ko e fakaafe fakalangilangi ia ‘o e ‘aho.
Ko e kaveinga ke faka’ilonga’i ‘aki ‘a e ‘Aho ‘o e Kominiueli ki he ta’u 2025 ‘oku fakalea ‘o pehe ‘Te Tau Tupulaki ‘O Kapau Te Tau Kau Fakataha. Ko e kaveinga ni ‘oku ne faka’ilonga’i ‘a e laumalie kitaki ‘o Famili Kominiueli, ‘aia ‘oku ne fakatahataha’i mai ‘aki ‘a hono ngaahi memipa ‘o fakatatau ki he ngaahi tefito’i ‘oku fatu’aki e fa’unga ‘o e Kominueli.
ʻOku ʻi ai ha fatongia mahuʻinga ʻo e Kominiueli ʻi tau’i ‘a e ngaahi faingataʻa fakaemamani lahi ki hono ngaahi fonua memipa ʻe 56 mo e kau tangataʻi fonua ʻe 2.7 billion. ʻI heʻenau ngaue fakataha, ʻe lava ke takiekina ʻe he ngaahi fonua Kominiueli ʻa e liliu fakaʻekonomika, fakaleleiʻi e ʻea mo e faingataʻa ʻo natula pea fakatupu ha ngaahi faingamalie ki he ngaahi toʻu tangata ʻo e kahaʻu.
ʻOku kei hokohoko atu pe hono poupouʻi ʻe Pilitania ‘a e ngaahi ngaue kehekehe ʻo e Kominiueli. Ko Pilitania foki, ko e fonua tu’ukimu’a ia ‘i hono fakaivia fakapa’anga ‘o e Kominiueli mo ‘enau ngaahi sino felave’i fakavaha’apuleʻanga.
ʻI he taʻu kuo ʻosi, ʻi he taʻu 75 ‘a e Kominiueli, naʻe fuofua fakahoko ai ʻa e fakataha ʻa e puleʻanga Kominiueli ʻi he Pasifiki, ʻa ia na’e fakahoko ‘i Haʻamoa. Ko ha makamaile fakahisitolia ʻeni ki he Kominiueli pea naʻe lava ke fakatefito ai e tokanga ʻi he ngaahi kaveinga mahuʻinga ‘a ia ‘oku tu’ulaveangofua kiai ‘a e ngaahi motu ‘o e Pasifiki.
ʻI he ‘amanaki ke hoko atu ‘a e ngaahi ngaue fakalakalaka ‘a e Komiueli ki ha konga kehe ‘i he ta’u ni, ‘oku ‘amanaki ke kamata ai pe ‘a e fakahoko fatongia ‘a e Sekelitali Seniale Fo’ou ko Shirley Botchwey, ʻa ia ko e Minisita ia ki he Ngaahi Potungaue ki Muli ‘o Kana ‘aia na’e fili ʻe he kau taki Kominiueli ʻi Haʻamoa. ‘E kamata ‘a Botchwey ‘i he lakanga ni ‘i he ‘aho 1 ʻo ʻEpeleli pea ʻoku tau fiefia kotoa ketau kau fakataha ‘i hono poupou’i ‘a e Sekelitali Seniale fo’ou ‘i he ngaahi fatongia kuo hilifaki kiate ia ke patoloaki hono langa ha Kominiueli ‘oku to e lelei ange.
--
