Ko e Sipoti ‘i Tonga ni: ‘Oku tu’u tafa’aki ‘a ‘Aositelelia mo Tonga.
Kuo hoko ‘o mo’oni ‘a e misi ‘a e tokotaha manako ‘akapulu kotoa ‘i he mahina ni. Ko e me’a fakafiefia ‘a e lava ke tau mamata ki he fepaki ‘a e timi ‘a Sipeni mo ‘Itali pea mo e ‘Ikale Tahi ‘i he uike ‘e ua kuo toki ‘osi. Pea kiate au, ‘i he’eku fuofua vakai tonu ki he tā ‘a e sipi tau mo e mātātonu ki he kau manako ‘akapulu ‘a Tonga ni. Kae ha ‘a e kau tame’a lea ‘uhila malie ‘a e Polisi Tonga! ‘Oku mafai lahi ‘a e sipoti – ‘oku hulu atu ia ‘i ha ngaahi fakangatangata faka’ulungaanga fakafonua pea ‘oku ne tanaki mai hotau kakai ke tau fakataha.
Ko e ongoongo fakafiefia ‘a e toe ‘a e va’inga ‘e ua.. ‘Oku ngaue fakataha ‘a e ‘Akapulu ‘Iunioni ‘a Tonga, ‘Akapulu ‘a ‘Aositelelia, timi Reds ‘a Kuinisilani mo e Polokalama Sipoti PacificAus – ko e polokalama sipoti ‘a e Pule’anga ‘Aositelelia ki hono fakalakalaka ‘a e sipoti ‘i he Pasifiki – ke ‘omi ‘a e ngaahi tesi ‘akapulu fakahisitolia ni ki Tonga ni. ‘
Oku ‘i Tonga ni ai ‘a e ongo timi tangata mo fefine ‘a e Reds ‘a Kuinisilani ke va’inga mo e ‘Ikale Tahi mo e Lofa ‘i he Falaite ko ‘eni. ‘Oku lele uike kakato mo e ngaahi polokalama fakamalohisino mo e fakataha mo e ngaahi komiunitī ‘o kau ai mo e ngaahi ako ke fakataukei e faiako sipoti’, kakai fefine ‘i he sipoti,’ mo e ‘a’ahi ki he ngaahi ako’anga.
Ko e toki fuofua fetaulaki eni ‘a e timi tangata Reds ‘a Kuinisilani mo Tonga ni hili ha ta’u ‘e 30 pea ko e ‘uluaki fepaki eni ‘a e ongo timi fefine. Ko e toki fuofua va’inga eni ‘a e timi fefine ‘a e Reds ‘i tu’a mei ‘Aositelelia talu ‘enau kamata mai ‘i he ta’u ‘e 28 kuo ‘osi.
Ko e ngaahi va’inga ni ko e konga pe ia ‘a e poupou hokohoko ‘a e Pule’anga ‘Aositelelia ki he ‘akapulu ‘i Tonga ‘i he fengaue’aki mo e kautaha ‘Akapulu ‘Aositelelia. ‘Oku ‘omi heni ‘a e faingamalie ma’ae timi ‘a Tonga ni ke nau va’inga kimu’a ‘i he fe’auhi Ipu ‘a e Pasifiki mo e feinga ‘a e timi ‘akapulu fefine ke au kau ki he Fe’auhi ‘Akapulu WXV ‘a mamani – talamonu atu kau fefine! ‘Oku ne toe ‘omai foki mo e ngaahi monu kehe, hange ko e faiako fakalotofonua, fakalelei’i e tauhi e mala’e va’inga, mo faka’ai’ai foki ‘a e kau va’inga fakalotofonua – tatau pe ‘a tangata mo fefine – ke nau fai honau lelei taha.
‘Oku lava ‘a e ngaahi tesi ‘ahi’ahi ko eni makatu’unga ‘i he va ngaue ‘a e ‘Akapulu ‘Iunioni ‘a Tonga ni mo e kautaha ‘Akapulu ‘a ‘Aositelelia. ‘I Fepueli, na’e fakapa’anga ai ‘e he polokalama Sipoti PacificAus hono fokotu’u ‘a e timi ‘akapulu ‘iunioni ‘a e Penina Pasifika – ‘a ia ‘oku kau ki ai e kau va’inga Tonga mo Ha’amoa pea ko e faiako Tonga ko Eddie ‘Aholelei. Na’e folau ‘a e timi ko eni ki ‘Aositelelia ke nau va’inga he ngaahi tesi ai mo e timi ‘Akapulu ‘Iunioni ‘a ‘Aositelelia – ‘oku ‘ikai te mau lava ‘o fa’a tatali ke toe mamata ki ha toe ngaahi va’inga.
‘I he teu ke kamata ‘a e ‘Olimipiki ‘i he uike ni, ‘oku ou fie talamonu ai ki he kau Tonga ‘e toko fa ‘oku nau teu atu ke kau ki he fe’auhi. Teke Tonga! ‘Oku fiefia ‘a ‘Aositelelia ke mamata ki he ikuna ‘a e kau sipoti ‘atelita ‘a e Pasifiki ‘i he ngaahi fe’auhi fakamamani lahi. Ko e ‘uhinga ia kuo mau poupou mo tokoni ai ki he kau sipoti ‘atelita ‘e toko 250 mei he ngaahi fonua Pasifiki ‘e 13 ‘i he ngaahi sipoti kehekehe ‘e 15 ke tokoni ki he’enau ngaahi teuteu ke nau kau atu ki he ‘Olimipiki ‘i Palesi fakataha mo e ‘Olimipiki ma’ae Kau Faingata’ia. ‘Oku kau atu ki ai e kau sipoti ‘atelita ‘e tokok 24 ‘a Tonga ni – ‘o fai ai e tokoni ki he’enau fakamalohisino, naunau fakamalohisino mo e tokangaekina e ma’u me’atokoni mo’ui lelei. Ki he kau ‘atelita ‘oku ‘ikai lava atu ki Palesi, ‘oku mau ‘ilo te mou toe ngaue malohi ange ki he takai hoko. ‘Oua pe na’a tuku ho’omou teuteu.
Ko e poupou ko eni ki he ‘Olimipiki, ‘oku fakafou ia ‘i he fengaue’aki ‘a e polokalama Sipoti PacificAus mo e Komiti ‘Olimipiki ‘a ‘Aositelelia (AOC), mo fai ‘a e tokanga makehe ki he fakalahi e kau katoa mai ‘a e kakai mo e fanau fefine ki he sipoti. Ko e me’a lelei, ‘a e vakai ki he mei potupotu tatau ‘a e tokolahi e kakai tangata mo e kakai fefine ‘atelita ‘i he kulupu ‘o e toko 250.
Faka’osi, ko e tokotaha poupou au ki he ACT Brumbies, ‘oku ou ongo’i pe ‘eku tu’u veiveiua ki he va’inga ‘i he Falaite, Kae tuku pe keu talamonu ‘a e lelei taha ma’ae ngaahi timi kotoa. ‘Oku ou faka’amu ange pe ‘e tokoni ke ne toe faka’ai’ai ha to’utangata fo’ou ‘o ngaahi taleniti ‘akapulu ‘i Tonga ni pea ke vaofi ange ‘a e feohi hotau ongo fonua.
Yours sincerely, ‘Ofa atu,
Faka’apa’apa mo e ‘Ofa atu,
His Excellency Mr Brek Batley, High Commissioner of Australia to the Kingdom of Tonga.
‘Eiki Talafekau Lahi ‘a ‘Aositelelia ki Tonga’ ni, Mr Brek Batley
