‘Etita,
Holo pe nofo ‘a e Hau o Tonga, ‘ena ‘Afifio, pehe ki he Hou’eiki ‘o e fonua mo e Tonga kotoa ‘I ha feitu’u pe ‘o mamani ‘oku nau fakatefua ai. Kae fai atu ha talanoa ko e tokoni hei’ilo na’a ‘aonga ki he fonua.
Kau talanoa atu mu’a ki ha visone ‘oku toutou ho’ata mai mei he Pule’anga fekau’aki mo e liliu Faka-Politikale ‘oku teke ‘i hotau fonua. Kau lave atu mu’a ki he ‘elito e liliu koeni ‘oku ha mai:
- Ko e liliu ke hoko e Tu’I ko e Fakalangilangi pe.
Kapau e tali ke hoko eni. ‘O fakamavahe e Tu’i mei he’ene kau kiha toe me’a felave’I mo e fengaue’aki mo e Pule’anga ki hono pule’i e fonua. Ko e me’a leva ‘e ala hoko mai teu lau ‘e au ko e fika ua ia ke hoko mai:
- Ko e toe teke’I e Tu’i ko e konga pe ia ‘o e Anga Fakafonua.
Ko e teke’I koeni ‘o e Tu’i ki he Anga Fakafonua, ‘o ‘ikai kene toe Aofangatuku ‘e tau Lao pea ‘e faingofua leva ki Fale Alea ke fakahoko e fika tolu:
- Ko hono teke’i ‘o e kau Nopele mei he Fale Alea ke nofo fakataha mo e Tu’I ko e Anga Fakafonua.
Pea ko ‘ene lava koia ‘e toki fakakakato leva ai e liliu mei he Pule’anga Tu’I Temokalati Faka-Konisitutone ki ha Pule Faka-Lepapilika pea ‘e hoko mai leva e fokotu’utu’u ‘o e Lepapilika ki he fa:
- Ko e fili ha Palesiteni kena kaungakau mo e Palemia ‘I hono pule’I e fonua.
‘Oku toki lavanoa leva heni ke alasi mo e ngaahi kupu mahu’inga ‘etau nofo hange ko e Kelekele, Potutahi ‘o hokohoko atu ai. Ko e me’a leva ‘e hoko te tau ‘alu kihe fa’ahinga founga pule ‘oku taukakapa ‘ene fiema’u pa’anga. Ko e fa’ahinga Pule ia koeni mo hono misini faka-ekonomika ko hono moto ‘ona ‘oku ua pe. ‘Uluaki, Fe’auhi aki e lahi taha ke kumi e tu’umalie faka-fo’ituitui pea ka ma’u pe ia ha’a tokotaha pea sai pe ia. Ua, ko e me’a kotoa pe oku ‘iai hono mahu’inga fakapa’anga. Pea oku na o ua ma’u pe mo e fakakaukai ke tukuhau’i e me’a kotoa pe.
‘Oku ‘iai eku tui ko e ‘uhinga eni ‘o e lao ‘oku pehe oku “fakavavevave” ka ‘oku ‘ikai lava ‘o talamahino mai e ‘uhinga. Ko e ‘uhinga eni hono talaki ‘oku ‘I ai e “Visone” ka ‘oku ‘ikai talaki ki he fonua. He ko e visone na’e ‘uluaki talaki mai ‘a e Pule Lelei, Pule ‘a e Lao, Tau’I e Faihala (filifilimanako, fakafamili mo ha fua) ta ‘oku ‘ikai ko e visone ia na’a/’oku tau taumu’a kiai. Ka ko e ta’u eni ‘e tolungofulou tupu ‘e tau nofo mo e visone ‘oku loi he’ene a’u mai ki he ‘aho ni.
Kataki ko e anga pe lave mei he Fungavaka Fakaako ‘oku te fakakaungatamaki ai hei’ilo na’a toe maama ange ki he fonua e ‘elito ‘o e liliu ‘oku teke ke fai ha fakamaau tau’ataina ‘a e kakai e fonua makatu’unga he mahino mo e mo’oni. Fakaloloma ko hono pule’i e ma’unga-ongoongo ki he lelei ‘a ha tokosi’i pea ‘ikai te tau toe lava ‘o talanoa ‘uhinga ki he ngaahi kaveinga mahu’inga ki he anga ‘e tau nofo.
‘Ofa atu,
‘Inoke Fotu Hu’akau.
