‘Oku ‘oatu ‘a e fanongonongo ni ke fakama’ala’ala ki he kakai ‘o e fonua ‘ a e ngaahi hoha’a pehe ki he ngaahi tukuaki’i kuo fai mai ki he Potungaue Pa’anga fekau’aki mo hono tukuatu ‘o e ngaahi koloa ngaue’aki mo uesia ‘a e Hotele Dateline.
Na’e fakamafai’i ‘a e ‘Eiki Minisita Pa’anga ‘e he Kapineti ke ne fakahoko ‘a e tukuatu ‘o e ngaahi koloa ‘a e Hotele ‘i he tu’unga lolotonga na’e ‘i ai pea na’e ‘osi fakahu atu foki ki he Kapineti ‘a e lipooti fakaikiiki fekau’aki mo e fakatau ‘o e ngaahi koloa ni ‘o tali ia ‘i he ‘aho 1 ‘Epeleli 2015.
‘Oku mahu’inga foki ke mea’i ‘e he kakai ‘o e fonua ko e tu’unga na’e ‘i ai ‘a e Hotele ‘i he taimi na’e fakafoki mai ai ki he malumalu ‘o e Pule’anga na’e fu’u tolalo ‘aupito. ‘A ia ne lahi ‘a e ngaahi loki ne ‘ikai pe toe ngaue’aki pea mo e ngaahi koloa ne ‘osi keina ‘aupito ‘e he ane. Pea koe’uhi ko e lava eni ha ta’u ‘e fa (4) moe ‘ikai toe ngaue’aki ‘a e lahi taha ‘o e ngaahi koloa ko eni, pea mo e tu’unga ne nau ‘i ai. Ko e founga pe ‘eni ia ‘oku ngaue’aki ‘e he Pule’anga ki he ngaahi koloa ‘oku tu’unga pehe ni. Ko e ngaahi koloa na’e fakatau na’e fakamahu’inga ia ‘i ha fengaue’aki fakataha mo e Potungaue ki he Ngaahi Ngaue Lalahi ‘o makatu’unga ‘i he tu’unga lolotonga ‘o e ngaahi koloa ‘a ia ne ‘osi tu’ungakovi ‘aupito pehe foki ki ha ngaahi naunau na’e ‘osi maumau pee ia. Na’e ‘osi fai pe foki mo ha fetu’utaki ki he Potungaue Mo’ui ke mahino he ’ikai uesia ‘a e mo’ui ‘a e kakai mei he ngaahi koloa ni.
Founga Fakatau
Ko e founga ki hono fakatau ‘o e ngaahi koloa na’e ikai ke fiema’u ‘e he kautaha fo’ou ‘oku nau langa fo’ou ‘a e hotele Dateline, na’e tukuatu ia he founga tu’uaki ki he kakai ‘o e fonua ‘o fakatatau ki he taimi kimu’a pea fakamo’oni ‘a e aleapau ki he hotele. ‘I he’ene pehee, ne ngaue ‘a e Potungaue ke fakama’opo’opo e ngaahi koloa ni, fakamahu’inga pea hoko atu ki hono fakatau ‘osi o fakatatau ki honau tukunga uesia, pea ‘i he fakamahu’inga fakafuofua ki he ta’umotu’a ‘o e koloa mo honau tukunga.
Fakahoko ‘o e Fakatau
Ko e fakahoko ‘o e fakatau atu ‘o e ngaahi koloa ngaue’aki mo uesia ‘a e Hotele na’e fakahoko ia ‘e he kaungaue ‘a e Falepa’anga pea na’e fili ki ai ha timi ‘e toko tahataha (11) tokoni ki ai mo Ministry of Finance and National Planning GOVERNMENT OF TONGA. e toenga e kaungaue ‘a e hotele pea pehe ki he ongo sekuiliti ‘a e hotele. Ko e tu’unga foki ne ‘I ai ‘a e kakai ‘i he ‘aho ne fakahoko ai ‘a e fakatau na’e fu’u tokolahi ‘aupito ka na’e matu’aki feinga pe ‘a e kaungaue ke fakama’opo’opo ‘a e ngaahi fakatau na’e fai.
Kau Fakatau
Ola ‘o e Fakatau
Sivi Faka’atita
(ii) ke fakapapau’i ko e katoa ‘a e kau fakatau na’e kakato pea ma’opo’opo ‘a hono lekooti
Fakama’opo’opo
Ko e lisi ‘o kinautolu na’e fakatau mo ma’u ‘a e ngaahi koloa mei he Hotele na’e ‘osi fakahu atu pe foki mo ia ki he Kapineti ‘a ia na’e fakaikiiki ‘o ‘asi pe ai ‘a e kakai kehekehe pe kae’uma’a ‘a e kaungaue ‘a e Falepa’anga ne nau fakatau ‘a e ngaahi koloa ni. Ko e pa’anga kotoa na’e ma’u mei he fakatau ‘o e ngaahi koloa ni na’e fakama’opo’opo ia ‘o fe’unga mo e $22,328.50. Pea na’e mahino ko e peseti ‘e fitufitu (77%) pe ko e $17,125.40 na’e fakatau ia ‘e he kakai kehekehe pee, pea ko e peseti ‘e uatolu (23%) pe ko e $5,203.10 ko e fakatau ‘e he kaungaue ‘a e Falepa’anga. Na’e ‘osi fakahoko foki ‘e he ‘Atita Fakalotofale (Internal Audit) ‘a e Potungaue Pa’anga ‘a hono sivi’i ‘a e lipooti ki he ngaue ko ‘eni ne fakahoko koe’uhi:
(i) ke fakapapau’i ‘aupito na’e fakahoko ‘a e fakatau he founga totonu pea ne ‘ikai ha taumu’a kumi faingamalie ki ha koloa ma’ama’a
(iii) ke fakapapau’i ko e ngaahi me’a ne tukuatu ki he kaungaue ‘a e Falepa’anga na’a nau totongi ia pea na’e ‘ikai ha founga kakaa na’e fakahoko ‘aki ‘a e fakatau
Pea ko e fakama’opo’opo ‘o e ola ‘o e ‘atita na’e fai na’a ne fakapapau’i ‘oku maau pe pea na’e ‘ikai ke ‘i ai ha taumu’a kakaa ‘o e fakatau na’e fakahoko. ‘Oku ‘amanaki pe ‘a e Potungaue Pa’anga ‘e lava ‘e he fanongonongo ni ‘o fakama’ala’ala atu ‘a e ngaahi talafili na’e kumi faingamalie ‘a e kaungaue ‘a e Falepa’anga ke ma’u ha ngaahi koloa ma’ama’a mei hono fakatau atu ‘o e ngaahi koloa ‘a e Hotele Dateline. Ki ha toe fakaikiiki pe ngaahi fehu’i ke fetu’utaki mai ki he Pule ‘o e Potungaue, telefoni 7815722.
Ministry of Finance and National Planning. 2 April 2015.
