'Etita,
Kole atu ki he Temo-Tonga ke nau fokotu'u atu e fakakaukau ko'enii ki he to'u falealea ko'eni.
1 Feefee ke faka'ataa ke kau e kau Tonga nofo muli he filii (vote). Faka'ataa ke nau fili mai pe kohai te ne fakafofonga'i kinautolu mei he kau kanitieti 'i Tonga pe
2Faka'ataa ke 'I ai he fakafofonga 'o e kau Tonga he ngaahi fonua muli mei he kau Tonga pe 'oku nofo muli. Kapau 'e vahe 3 'a e ngaahi fonua muli: 1 'Amelika mo 'Iulope, 'Esia mo 'Aositeleia 3 Nu'usila mo e toenga 'oe Pasifiki.
3Fokotu'u ke tuku 'aupito e 'a'ahi fakata'u e kau Falealea ki he ngaahi motu mo e ngaahi kolo. Ko e fakamole ia ki he pule'anga pea mo e kakai 'o kolo ka 'oku 'ikai hano fua lelei (productive) ki he fonua
4Fefee ke tuku 'aupito 'a e teu fakatokolahi ko 'ena e kau fakafofonga 'i Tonga na kae fakatokolahi'aki pe ha kau fakafofonga 'o e kau Tonga 'i muli, pea ko e ngaahi 'uhinga 'eni ki he fakakaukau 'I 'olunga:
'Uluaki, ko e tefito'i pa'anga humai hotau fonu 'oku ha'u mei muli. 'Oku totonu leva ke fakamafana'I e kau mai hotau kakai 'I muli he fakakaukau'I hotau fonua.
Ua, mahalo ko e lahitaha 'o e pa'anga mei muli 'oku ha'u mei he kau Tonga 'I 'Amelika, ko e fanongo talanoaa, 'oku poupou 'a e tokolahitaha 'o Amelika ki he pule'anga lolotongaa 'o kehe ia mei Nu'usila mo 'Aositelelia. Pea 'e lelei ke nau fili mai hanau fakafofonga ke fakapalanisi'aki 'a e ongo fonua koee.
Tolu, ko e fo'i pa'anga ko e 'oku fakamole ki he folau fakafalealea fakata'u pea moe teu fakalahi homou kau fakafofonga ki falealea, fakahu (invest) ia ki ha ako(training) he founga taki (leadership) e kau 'ofisa kolo, pulefakavahe, moe ngaahi komiti fakakolo. Pe ko hono 'ai ha fanga ki'I pale (incentives) ki he ngaahi komiti fakalakalaka fakakolo.
Fa, 'oua e nofo e taha pe ke fakaanga moe uki tau kae fakakaukau'I ha founga faka'ekonomika 'e tokoni ki he fonua. Ako mei Nomuka. Lolotonga 'oku faingata'a'ia fakapa'anga e fonua, 'oku lava pee 'o uki e kakai mei tonga mo muli ke langa honau uafu. 'Oua e nofotaha pee 'o siofakamanga ki he pule'anga he ko e fananga ia 'I mamani, he'ikai lava 'eha pule'anga 'o fakatu'umalie'I e kotoa honau kakai.
Faka'osi, koe fananga fuoloa 'o pehee ka 'ikai ha liliu fakapolitikale, he 'ikai ha liliu faka'ekonomika. Feefee kae 'ai atu e lau ko'eni, ka 'ikai ha liliu faka'ekonomika he 'ikai ha liliu fakapolitikale. Lolotonga e fakaanga'I 'e mamani 'a Siaina he'enau fakaehaua 'a Tibet 'o longomate 'a 'Amelika. Ko hono 'uhinga ko e vahe tolu 'e taha 'a e 'ekonomika 'a 'Amelika 'o fakafalala he fefakatau'aki mo Siaina. Ka tapuni 'e Siaina 'enau fefakatau'aki mo 'Amelika ko e kelekelea ia e fonua temokalati ko 'Amelika. Kei kominiusi 'a Siaina ka 'oku ai e liliu he 'ekonomika pea ko e tui e ni'ihi 'o e kau ako ki he politikale 'o e 'ekonomika (political economy) 'e tokoni eni ke temokalati ange 'a Siaina.
Fokotu'u atu ki he kau Temo-Tonga, liliu a ho'omou strategy. Ko e fakaanga moe fakatotolo hiaa 'oku lava 'ehe taha kotoa. 'I he lea 'a e Palesiteni maloloo 'o Amelika ko Roosevelt 'I he 1894 ki he kau graduate mei Harvard he 'amanaki kenau hu ki he mala'e politikale na'a ne pehee: " 'Oua na'a hoko e fakaanga ko hono'omou tefito'I ngaue ia, ka mou hoko ko e kakai ngaue. 'Oku sai pee fakaangaa kae'oua na'a hoko ia ko e fetongi 'o e ngaue." (The first great lesson which the college graudate should learn is the lesson of work rather than of criticism. Criticism is necessary and useful but it will never take the place of action.)
Faka'apa'apa atu
Uili Finau
Nomuka
seni15266 [at] yahoo [dot] com [dot] au...">seni15266 [at] yahoo [dot] com [dot] au
