Ola Lelei ‘A’ahi ‘a e Minisitā ki Muli moe Mēmipa ‘oe Kōsiliō Fakafonua ‘a Siaina ‘Eiki Wang Yi
Fai ‘e he ‘Amipasitoa Cao Xiaolin ‘i he kātoanga foaki ‘o e ngaahi Palau mei Siaina ki Tonga ‘aho 10 Sune, 2022
“ ‘Eiki. Hu’akavameiliku, koe, Palemia ‘o Tonga. ‘Eiki. Minisitā ‘o e Kāpineti, Hou’eiki mo e Kainga fakaafe kotoa pē.
“Malo ‘e tau ma’u ‘a e ho’ataa΄ ni
“Ko e me’a fakafiefia ma’u pe kiate kimautolu ke kau fakataha ‘i he kātoanga foaki ‘oe ngaahi tokoni mei Siaina ki Tonga. Ko e tu’otolu ‘aki ‘eni he ta’u΄ ni ‘a e kau fakataha ‘a e ‘Ofisi Faka’amipasitoa Siaina mo e ‘Ofisi ‘o e Palēmia ke fakahoko e kātoanga foaki ‘o e ngaahi palau ‘a ia ko hono fakakātoa ko e palau ‘e 70 kuo foaki ki he Pule’anga Tonga.
“Ko e ngaahi palau koia ‘e 30, ko e taha ia ‘o e makatu’unga malohi ‘o e ‘a’ahi mai ki Tonga΄ ni ‘a e Fakafofonga ‘o e Kōsiliō Fakafonua moe ‘Eiki Ministā ki Muli ‘a Siaina he ‘aho 31 Me ki he 1 Sune. Tuku kehe ange ia, ‘oku toe ‘i ai pe foki mo e ngaahi ola kehe ‘o e ‘a’ahi hangē ko e ngaahi tangikē vai, ngaahi misisni vaka, ngaahi saliote misini, ngaahi naunau sivi fakafaito’o fakavavevave mo e ngaahi fetokoni’aki kehekehe he ngaahi mala’e kehekehe mo e ngaahi me’a kehe pe. ‘Oku mau falala mo’oni ko e ngaahi tokoni kotoa ko ‘eni ‘e fu’u matu’aki ‘aonga kotoa ki he Pule’anga Tonga pea mo e kakai ‘oe fonua ‘i he taimi fakaākeāke fakasosiale mo faka’ekonomika pea ‘ikai ngata ai ka ke feau foki mo e ngaahi fiema’u ki he me’atokoni.
“ ‘Oku ou fie puke ‘a e faingamālie΄ ni keu fai ha ki’i fakahoha’a ki he ola lelei ‘o e ‘a’ahi ‘a e Fakafofonga ‘o e Kosiliō Fakafonua mo e Minisitā ki Muli Yang Yi. Ko e tefito’i me’a mahu’inga he ‘a’ahi ko e ma’u e faingamālie ke fakahoko ha fakataufolofola mo ‘ene ‘Afio pea mo e lava ke fakahoko ha fakataha mo e ‘Eiki Palemia Hu’akavameiliku pea mo e Minisitā ki muli ‘Eiki. Fekitamoeloa Katoa ‘Utoikamanu, pea mo e lava ke fakahoko e fakamo’oni ki he fengāue’aki ‘a Siaina mo Tonga. Na’e lava ai ke felotoi ‘a e ‘Eiki Minisitā Yang Yi, Ko ‘ene ‘Afio΄, ‘Eiki Palemia΄ mo e Ministā ki Muli ki he hokohoko atu e fengāue’aki vāofi ‘a Siaina mo Tonga he ngaahi mala’e kehekehe hangē ko e: fefakatau’aki, ngoue, mo’ui, toutai, ako, pea mo e felingiaki fakakaukau ‘a e kakai ‘oe ongo fonua. ‘I hono fakalea ‘e taha΄, ko e ‘a’ahi fakakaume’a he va faka tipilōmetika ‘a Siana mo Tonga.
“ ‘Oku fakamāfana ‘a e feohi fakakaume’a mo e fengaue’aki ‘a Siaina mo Tonga pea ko ‘etau fekau’aki΄ ‘e toe tupulekina ange ‘i he kaha’u ‘a ia koe taha ia ha me’a fakahisitōlia he halafononga.
“ ‘Uluaki, Koe fengāue’aki ‘a e ongo fonua΄ ‘oku mahino ‘oku ha mai ai ‘a e fefaka’apa’apa’aki mo fakalakalaka ‘a ‘ena ngāue vaofi he vaha’a ‘o Siaina mo Tonga. Kuo tauhi ai ‘e he Palesiteni Xi Jingping mo ‘ene ‘Afio ha fetu’utaki vāofi ‘iate kinaua pea kuo na fokotu’utu’u ai ha ngaahi palani lōloa ki he fakalakalaka ‘o ‘e tau fengāue’aki vāofi. Ko ha fa’ahinga fetākinima he ngaahi tu’unga ki ‘olunga kuo sima’i ‘aki ia ha makatu’unga fakapolitikale fefeka ki he ‘e tau fengaue’aki fakakaume’a. Pea ko e taumu’a ia ‘e mau ngāue ke fakahoko e palani koia ke hoko ‘o mo’oni.
“Ua, ko ‘e tau fengāue’aki΄ ‘e fua lelei pea tene ma’u ha ola ‘oku potupotu tatau. Lolotonga e ‘a’ahi΄ na’e me’a ange ‘a Minisitā Wang ki he ‘Ene ‘Afio΄ mo e Palemia Hu’akavameiliku kuo fofola ‘e Siaina ha fala fo’ou ‘e 6 ‘o fakataumu’a pe ki he ngaahi fonua e Pasifiki΄, kau ai: fakasi’isi’i nofo masiva΄ mo fakalakalaka, ngaahi ngāue ki he feliuliuaki ‘a e ‘ea΄, mateuteu mo fakasi’isi’i e hoko ha fakatamaki fakanatula, , fengāue’aki he ngoue΄, mo e ngaahi me’a kehe.. ‘E kau lelei ki Tonga ‘a e ngaahi fala kuo fofola koia΄. Ko e tō folofofola ma’olunga ‘aupito ‘a ‘Ene ‘Afio΄ pea pehee ki he me’a ma’olunga ‘aupito ‘a e ‘Eiki Palemia ki he fala fo’ou kuo fofola ke fai ai e fengāue’aki ‘i he fa’unga ‘o e hala fonongoa fo’ou kuo fokotu’u ‘e Siaina΄. Ko e taumu’a ‘o e fengāue’aki΄, ki he fakalakalaka ‘a e ongo fonua΄. Ko Siaina mo Tonga ko e ongo fonua kei langalanga hake. Ko e taukei ‘a Siaina ki hono fakasi’isi’i e nofo masiva ‘e lava ke vahevahe mo Tonga, pea ‘oku lahi pe mo e ngaahi me’a kehe ‘e lava ke fakahoko ke ‘ausia ‘a e fengaue’aki ‘a e ongo fonua.
“Tolu, ko ‘e tau fengāue’aki΄ ‘oku fakataumu’a ia ki he lelei fakalūkufua ‘a e ngaahi fonua ‘o e Pasifiki ‘i he kaha’u. Pea ko e me’a ia ‘oku tu’u ma’u ai ‘a Siaina ko e fonua kotoa pē, lahi, pe si’isi’i, mālohi pe vaivai, tu’umālie pe masiva, ‘oku nau tatau kotoa pē. ‘Oku fokotu’u mai ‘e Siaina, ko e fonua kotoa pē ‘oku totonu ke nau pukepuke ‘a e visone ki he fengāue’aki mahino ki he tu’uloa ‘a e malu pea ke nau fengāue’aki vāofi ki he malu mo e ma’uma’uluta ‘i he ngaahi feitu’u ‘o e Pasifiki.
“Faka’osi΄, ‘oku ou loto pe keu fakahā heni ko Siaina ko e hoa ngāue fakalakalaka ‘o Tonga, ‘oku ‘ikai ko e lea pē ka oku lea pē mo ngāue. ‘I he taimi ‘oku tau talanoa ai ki he tukupā ‘oku fai ‘e Siaina΄, ‘oku ‘i ai ‘a e lekooti mālohi ki he founga fakahoko fatongia ‘a Siaina. ‘E hokohoko atu ‘a e fakahoko fatongia mo e tukupā ‘a Siaina ki he ‘ene fakahoko fatongia ‘i he ‘ene fengāue’aki faka’ekonomika, fakatekinikale, he vaha’a ‘o Siaina mo Tonga ki ha kaha’u ‘oku toe malama ma’olunga ange ai ‘a e maama΄.
--
