'Etita,
'Oku ou kole fakamolemole atu kae tuku pe mu'a ke u hufanga atu he ngaahi fakatapu kuo 'osi fakatapua he paenga ni kae tuku mai ha ki'i faingamalie ke u kau atu he talanoa kuo fakaava mai 'e he tangata 'o Siosiua L Tofua'ipangai. 'Oku ou fakamalo lahi heni kia Siosiua ko hono 'ohake 'a e fo'i mo'oni ko 'eni ki he fala 'o e talanoa' he 'oku fu'u mahu'inga 'aupito lolotonga 'a 'etau fepunou'i 'i he fakamasiva kuo kafo ai e loto 'o e Tonga kotoa pe. 'Oku 'ikai ke u ofo pe teu 'ohovale 'i he lea kuo ngaue'aki 'e he tangata muli ko'eni 'o Nu'usila.
'Oku mahino 'aupito 'a e ongo'i mo e loto mafesifesi kuo ha pea vahevahe mai ke tau toe fanongo ki ai. 'Oku fakalilifu foki 'a e ta'emingao 'a e founga 'o hono fai 'o e lea ko'eni 'e he tangata ngaue faka-pule'anga 'o e vahefonua ko'eni 'o Nu'usila'. Ko hono maumau' (pango) ko e tangata muli pea 'oku 'i ai 'a e fa'ahinga tui 'oku kau ki ai 'o hange tofu pe ko e feinga liliu ke tau'ataina e tangata' ki he 'ene lea' moe tau'ataina 'a e kau faiongoongo 'i he letio moe televisone, nusipepa kuo laui ta'u hono fe'inga'i mai 'e he kau feinga liliu he ta'u 'eni 'e tolungofulu ke liliu ki ai hotau ki'i Pule'anga (Pule'anga faka-temokalati).
'Oku mo'oni 'aupito 'a e lave ki he 'etau faka'apa'apa'i 'o ha pekia 'o tatau ai pe pe ko hai moe tu'unga moe anga 'enau faka-fotunga 'i he kuohili'. 'I hono 'omai 'oe fakakaukau koia 'i he lolotonga 'o e tauanga'a 'a e Tonga kotoa 'i he faka'apa'apa ki honau Tu'i'. Neongo 'a 'etau holi ke kau mai mo e ngaahi fonua 'i he faka'apa'apa'i 'etau to'onga mo'ui' mo hotau 'ulungaanga faka-fonua, 'oku 'ikai ha'atau mafai ke ta'ofi pe tukuaki'i ha taha muli pe fonua muli ki ha'anau fa'ahinga to'onga pe lea. Ko e lea foki ko 'eni na'e fai pe ia 'i he fonua 'oku tangata'i fonua ai e tangata ko 'eni, pea 'i he 'ene pehe' 'oku tau'ataina pe ia ki he lea mo 'ene fakakaukau mo tui.
Ko e lea na'e ngaue'aki 'e he tangata Nu'usila ko 'eni ko Laws na'ane pehe, the South Pacific island state was a "corrupt country with a corrupt regime" and he would not lower his city's flag for Tuesday's funeral for a "big brown slug," defining that as meaning that he fed on the goodness of the people. "a despotic beneficiary of the New Zealand taxpayer. Na'e toe pehe foki 'e "Michael Laws, a controversial and outspoken politician with a daily radio show, dubbed King Taufa'ahau Tupou IV, who died Sunday in Wellington, "antediluvian" (very old, old-fashioned, or out of date; antiquated; primitive: antediluvian ideas.) and the Tongan royal family "the equivalent of (Zimbabwe dictator). Laws said that the king had been "a despotic beneficiary of the New Zealand taxpayer."
Ko e ngaahi lea kotoa ko 'eni 'oku ha 'i 'olunga' 'oku 'ikai koha ngaahi lea fo'ou ia, ko e ngaahi lea na'e lea 'aki 'e he kau fakafofonga 'o e kakai 'oku nau lolotonga faifatongia ki hotau pule'anga pea mo e kau ngaue fakapule'anga (PSA) pea mo e tokolahi 'o e kau muimui 'ia 'Alani Taione moe fu'u laui mano 'o e kakai Tonga pe. 'Oku hange 'a e 'ohovale' hono ngaue'aki 'e he tangata muli ko 'eni' ha me'a 'oku te'eki ketau fanongo ai'. 'Oku mahino mai na'a ne tufi (tanaki) pe 'a e ngaahi lea ko 'eni mei he ngaahi nusipepa Tonga he ta'u ko 'eni 'e tolungofulu kuo maliu atu' lolotonga 'oku kei Lakoefie 'a 'Ene 'Afio Taufa'ahau Tupou IV. Kapau tetau tanaki 'a e lahi 'o hono fakahoko 'o e ngaahi lea ta'e faka'apa'apa kotoa pe kuo vahevahe 'e he kakai Tonga 'i he ngaahi nusipepa mo e uepisaiti 'i he initaneti' 'e mahino ngofua ai pe 'a e mo'oni 'o e lea Tonga 'oku pehe "Ko e tena te ke too koia pe te ke utu'".
Kuo lau ngeau e ngaahi tukuaki'i kovi ia kuo fai ki hotau Tu'i' pea 'oku totonu ke 'oua 'e fai ha mamahi 'i hano toe fakamanatu mai 'e ha tangata muli he ko e me'a kuo anga e Tonga ki hono lea'aki 'i hono lau'i kovi'i 'Ene 'Afio. Kapau 'e toe taataanaki mai moe ngaahi papa ne tohi ai e ngaahi lea ta'e fe'unga ki hotau Tu'i lolotonga e ngaahi laka fakahaahaa 'o e ta'u kuo maliu atu,' 'e mahino ai pe ko e ma'u 'e he tangata ko 'eni ko Laws 'ene ngaahi lea' mo e me'a ke lea 'aki' mei hono lau 'o e ngaahi taa fakataataa na'e fuka 'aki 'e he laui mano na'e laka ko e fakahaa loto ki he 'ene 'Afio.'
'Oku ou mahalo na'e kaungame'a e tangata ko 'eni ko Laws pea mo e tangata koia ko 'Alani Taione na'a ne tutu e fuka', he ko e natula tatau pe 'eni 'o e 'ulungaanga 'oku fai ki ai e lave mo e loto mamahi.
'Oku ou kole atu ki he Matanga' ke 'ai e katakai pea fakafoki e manatu ki he kuohili si'i pe kuo tau maliu mei ai he 'oku hange ha moana vavale 'a e lahi 'o e ngaahi lea ta'efe'unga ne foaki 'e he kakai Tonga ki hotau Tu'i'. Ko e hoko mai ko 'eni 'a e Tama Tu'i ko Siaosi Tupou V 'oku 'ikai ha toe kehe mei he me'a 'oku fai ki ai e laulea'. Kuo a'u hono Huafa' ki he lalo takele' 'o e kovi taha ko e fakamafola pe 'e he kakai Tonga. 'Oku 'ikai ke u tui au ki hono fakatonutonu 'o e tangata muli ko'eni ko Laws, 'oku ou tui au ki hono fakalelei'i 'o e matu'a Tonga na'a nau fai 'a e ngaahi lea ta'e faka'apa'apa 'i he 'aneafi' pea mo kinautolu 'oku nau kei fai 'i Pangai Si'i' mo e ngaahi fai'anga fakamafola lea'.
Kuo mo'oni e lau 'a e paloveape' "Kuma si'i toe vela hono hiku" 'oku 'uhinga ia 'oku 'ai ai 'ene si'isi'i' pea toe vela hono hiku', 'Oku si'isi'i hotau ki'i fonau pe kuo tau toe tu'u hake pe ke veteki.
'Ofa atu
S. Moimoiangaha
Nadi, Fiji
