‘Etita,
Kataki pe ‘a Lafitani na’a ngali fakamatatu’a ‘eni kiate koe. Ko ho’o fehu’i ‘e 30 tupu ‘i ho’o tohi fakamuimui ‘oku hange ko ha’o kole mai keu ako’i pe fakahinohino’i koe he ngaahi me’a kotoa pe ‘o fekau’aki mo e mitia ‘a ia ko ho’o tali ia ki he kole atu ke ke tuhu’i mai ‘a e ngaahi me’a ne makatu’unga ai ‘a ho’o ngaahi tukuaki’i? Ko e lelei taha ‘eni ‘a Ma’ananga, ko ho’o tali ‘a ‘eku kole ‘aki ha ngaahi fuhifuhinga fehu’i?
Fakaha mai a ‘oku ‘ikai teke lava pe ‘oku faingata’a ke ‘omai ‘a e ngaahi me’a neu kole atu ki ai ka tau hiki atu ki ha me’a fo’ou na’a faifai pea toe to’o ‘a e falala 'oku fai ki Ma’ananga.
‘Oku ou manatu ai ki he motu’a na’e alu atu ki ‘api polisi ‘o kole ke puke kotoa mu’a ‘a e kakai honau kolo ‘o tatikite he ‘oku ne mahalo’i na’a nau taa'i ia. ‘Eke atu ‘e he kau polisi ke fai ha’a ne fakamatala ki hono lavea pe na’e taa’i fefe ia ‘e he fu’u kakai tokolahi pehe.
Hanga atu e motu’a ni ia ‘o nafui ‘a e ‘ofisa ni ko hono toe fakafehu’ia ange ia!
Fakatulou atu ka na’aku faka’amu ange ‘e lava ke hiki’i hake ‘a e tipeiti na’e kamata ‘e Lafitani ki he fungavaka hono hoko ...’a ia ko ‘ene fakamahino fakataautaha mai ‘a e me’a koia ‘oku makatu’unga ai ‘a ‘ene loto mamahi ki he mitia ‘i Tonga pea mo mamani foki ‘o makatu’unga ai ‘a ‘ene pehe ‘oku nau fa’u mo pulusi ha ngaahi talanoa tokua ke fakangalivale’i ‘aki ‘a Tonga ‘o e kuohili mo e ngaahi ‘aho ni foki.
Kapau na’a ne tali ‘a e kole ni ‘e lava ke toe fai atu ha tokoni ke ma’u tonu ha tali meia kinautolu koia ‘oku ha’a nautolu ‘a e ngaahi mitia ‘oku ne hoha’a ki ai. ‘Ikai ngata ai ‘e toe ‘ataa ki he ni’ihi ‘oku nau tu’u ‘ataa mei he kau pule ‘o e ngaahi mitia koia, ke takitaha fai ha’a tau lau pe tuku fakakaukau ki he me’a ‘oku hoha’a ki ai ‘a Lafitani.
Na’e ‘ikai teu ofo he ta’efiemalie ‘a Lafitani ki he ngaahi ngaue ‘a e mitia Tonga he ‘oku hange kiate au 'oku ‘ikai ke nau fakamamafa’i pe mahu’inga’ia ‘i he ‘ene kaveinga ngaue fakaLo’au. ‘Oku ou me’apango’ia ai he ‘oku ou ‘ilo pau ‘oku ‘i ai ‘a hono ‘aonga lahi ‘a hono fakatolonga mai pea mo hono fakae’a ke lau’ilo ‘a e fonua ki he fatongia ko’eni na’e kamata ke mole atu. ‘Oku ou kau au ‘i hono vakavakai’i ‘a e ngaahi me’a ‘oku fa’a tuku mai ‘e he kau memipa ‘o e Sosaieti ni ke tau mamata ki ai ‘o ‘ikai kehe ia mo hano sivisivi’i ha me’a fo’ou. Pea 'oku ou fakatauange ‘e vave ni mai taimi ke a’usia ‘e kinautolu koia ‘oku nau pule ki he ‘etau ngaahi mitia ‘a e loloto ‘o e ngaue ‘a Lafitani pea nau tokoni ke fakamafola ‘a ‘ene kaveinga folau.
'Oku 'ikai ha'aku 'ilo fakapapau ki heni ka 'oku hange kiate au ‘oku kei
fiu’afifili ‘a e kau ‘etita mo e kau faipulusi ia ni'ihi pe koe ha koaa
‘a e kaveinga fakalo'au 'a Lafitani he koau ‘eni ‘oku ou mei mate he
fie’ilo ki ai pea mo faka’amu ke tupulekina ‘a hono fai ‘oe ngaue ni,
‘oku ou fa'a nofo mo’utafu’ua he ngaahi me’a lahi ka neongo ia ‘oku ou
kei tu’amelie pe teu lava 'o makupusi. Ka te u tuku pe ‘eni ki he kau
‘Etita takitaha ke fai ha’a nau lave mai ki ai.
Kau faka’osi atu ‘aki 'a e palakalafi ni mei he tohi fakamuimui mei
Ma’ananga: "Fakamalo lahi kia Sefita Hao’uli ho’o hoko ko e fai fale’’i
fakapolitikale mo fakamitia kia Moimoiangaha (fakamanatu mai ‘a Lopeti
Senituli), pea hange ko ‘eku lau he’eku tohi, ...ta ‘oku lava pe ‘o mio’i
‘a e ta’emahino ‘o ‘asi ngali mahino, pea ‘oku to e fihi ange ai ‘a e
vivili mo e felafoaki. Tangata faiongongo NZ te u kole ke u fakavetevete
atu ‘a e tuifio mo e natu tavale he ngaahi ‘isiu he’eku tohi, kuo ke
fofola mai he founga ‘a Ma’ananga mo e Tala ‘o Lo’au (ke fa’a lau
faka’aluma mai ki ai). Ne lafo mai ‘a Moimoiangaha he tu’a ‘isiu pea kuo
ke hanga ‘e koe ‘o ‘ai ‘o fihi tavale mo momoikiiki ange."
‘Oku ‘ikai te u hoha’a ki hono fakatatau atu au kia Lopeti Senituli
neongo ‘oku ‘ikai ke ma kaveinga ngaue tatau kau toe fakatonutonu atu:
‘oku ‘ikai totongi au ‘e Moimoiangaha ke fale’i fakamitia pe
fakapolitikale ia ‘o hange ko e fatongia ‘o Lopeti ‘i he pule’anga ...
‘oku te’eki ai ke ma fesiofaki pe femaataaki mo Moimoiangaha pea neongo
‘oku ma kafataha he ngaahi me’a ‘e ni’ihi pea ma fetohi’aki ai, ‘oku ma
fesitu’a’aki he ngaahi me’a lahi 'o ‘ikai kehekehe ia mo ‘eku tauhi
vaha’a mo e kau pilikimi ni’ihi he ha’ofanga ni.
Na’e ‘ikai ke u fie tali ‘a ho’o fuofua tohi he na’a ku pehe na’e totonu
ke toe ma’olunga ange ‘a e me’a mei Ma’ananga, ka na’a ku fie tokoni atu
pe he na’e kamata ke mo toe he atu ki tu’a Ma’ananga ‘o ta’engali ia mo
Lo’au ... pea ‘oku ‘ikai ko ha faka’aluma ‘eni!
Sefita Hao’uli
sef [dot] haouli [at] ihug [dot] co [dot] nz
PS: Kataki 'o vakai ki he website www.nzherald.co.nz
(nusipepa lahi taha ia ‘a Nu’usila ni) pea
ngaue’aki ‘a e fo’i lea ...Ngapuhi... ‘i he ...search... pea ke lau ai he ngaahi
ongoongo ‘e ni’ihi fekau’aki mo e me’a faka’eiki. Vakai ki he ongoongo
he ‘aho 19 Aokosi, fa’u ‘e he faiongoongo Mauli ‘a e nusipepa ni (Jon
Stokes) pea ke lau ai ‘a e fengulungulu’i koia na’a kau lave atu ki ai. Malo
