You are here

Talanga 'i he lea faka-Tonga

Malo Fifita

New Zealand

Etita,

Kole ke u fakamalumalu atu ai pe he talamalu 'o e fonua ka e 'ata ke u fevahevahe'aki mo Fifita Toa fekau'aki mo 'ene tohi ne paaki mai he 'aho 3 'o 'Aokosi 2006. 'Oku ou fakamalo atu Fifita 'i ho'o faka'apa'ap'i 'eku totonu ke fakaha 'a e anga 'o 'eku vakai, 'i he'eku tau'ataina ke pulusi 'eku fakakaukau mo 'eku tui. Pea 'oku ta kauhala taha ai. 'Oku ou faka'apa'apa lahi foki kihe anga ho'o fakatonulea 'oku fai. Pea malo mu'a e fakahikihiki 'eki 'oku mou fai mei he feitu'u na, 'oku ta toe kauhala taha ai neongo ko e lauvale au.

Fifita, he 'ikai ke u tuhu au ki he 'umata he 'oku 'ikai haohaoa hoku ki'i matafanga. Pea he 'ikai ke u 'oholoto atu au he tahi moana he 'oku kehe hono ika. Te u va'iva'inga pe he tahi mamaha, he ko hoku fe'unga pe ia ko e lauvale 'o e fonua. Ko e ta'e'ofa mo e siokita, te ta toe mahanga pe 'i hono fehi'anekina. Ka kohai tu kitaua ke ta fai fakamaau he 'ao 'o e 'Otua? Te u 'uluaki kamata pe 'i hoku leke pea u toki hoko atu ki he tu'afale. He 'ikai ke u fai ha tukuaki'i pehe 'o e Ta'ahine Kuini mo hono Fale, he ko 'etau vavalo pe mo e faka'uhinga mei tu'a ki he anga 'o 'etau vakai, ta'e 'i ai hano fakamo'oni. Tukuange mu'a 'enau Faka-lotofale, ke tau'ataina 'o hange ko 'etau fakalokua 'i hotau ngaahi taputa.

Ko e 'ofa eni 'a e Kuini he fale 'o e Tu'ipelehake, 'oku maa'imoa ai hono ngaahi 'alo, 'o fataki e fatongia ki he tamaiki, he tapa kehekehe 'oku 'ikai keta 'ilo ki ai. Ko e me'a ia 'oku ou ui ko e Faka-lotofale. Ko e 'ofa ena 'a Tupouto'a hono tuofefine ko Mele Siu'ilikutapu, ne pulusi mai he lisi 'a e Kele'a, 'oku kau hono 'api me'a'aga he ta'etotongi 'uhila. Ko e 'ofa ena 'a Pilolevu 'oku tu'u ai he ngaahi fatongia 'o e ngaahi mokopuna. Tapuange mo ia ke si'i me'a hifo 'o ha'i e ta'ovala hono 'alo ko Nopele Vaha'i he teu hono fakanofo, mo e ha fua 'o 'ene maa'imoa tokoni ki hono ngaahi tehina mo tuonga'ane mei he Fale 'o e Tu'i Pelehake. 'Oku 'ikai ko e me'afua ia 'o e 'ofa, ke fakahaha mai ki he vakai 'a e toenga. Ka ko e me'afua Faka-'Otua 'oku haohaoa, 'a e Fua 'o e 'Ofa kuo paaki 'i he Folofola. 'Oku fe'ofa'aki pe ongo Fale ni ia, ko ki taua pe ia 'oku ta sio 'aki e ngaahi me'afua fakaetauua, he taumaia 'e tuku mai 'e he tamaiki ia 'a e anga 'enau fetokoni'aki, ko e me'a Faka-Lotofale pe ia. 'Oku 'ikai ke u pehe 'e au kuo haohaoa 'a e Fale 'o e Tu'i, ka kohai au ke u kalangaki'i? Ko Hevani pe 'a e Haohaoa 'oku tau feinga ki ai. Pea ko e feitu'u ia te u tangi mo kole ki ai.

'Oku 'ikai hoko e mate ia 'a e Royal Tonga ke tau tuhu ai ki he Tama Pilinisi Ko 'Ulukalala Lavaka Ata. Hono 'ikai ke tau fehanuaki 'i he mole 'etau Vaka? Kuo fa'ifa'iteliha ai e ngaahi maketi mei tu'apuleanga? Ka kohai 'oku faka'ofa? Ko e kakai mo e fonua. 'Oku mahino koa kia kitautolu 'a e natula mo e fakamole 'oku fakahoko he'e ngaahi kautaha vakapuna 'i mamani kotoa? Pea tautefito ki he hokosia mai 'o e ngaahi palopalema fakatautoitoi (terrorism) 'o holoa ai e fefolau'aki, takimamata mo e ha fua. Ko e taimi faingata'a eni he ne pau ke 'i ai ha'a tau sino'i pa'anga mei tu'a ke fakaa'u 'aki e fatongia faka-Pa'anga 'o e Royal Tonga 'o hange ko ia ko e lau piliona ne fakahu (inject) hifo 'e he Pule'anga ki he Air Nu'usila. Pea 'oku 'ikai ko ha mole eni, he ko e fakakaukau, ke fakaa'u 'a e fonoga 'a e vaka, ki he taimi 'e ma'ui'ui ai 'a e maketi 'o e faifonoga. Me'apango he ne tau fakamole lahi ka e 'ikai ke muimui'i ke a'u 'a e taumu'a mo e visone ki he'etau vaka.

Fifita, he 'ikai pea he 'ikai ke u fakatataua ha'aku ki'i sangasanga ki he toputapu 'o e ngaahi katoanga mei he Taua mo hono ngaahi va'a. Pea he 'ikai ke u ngututamulea ki he Faka-Lotofale 'a e ongo Fale Mahanga. Telia na'a monuka 'a e 'alaha honau Kakala Hingoa, pea toki 'ilo ai e momoa hoku ki'i sisi Fanga Sa.

Fakatauange pe Fifita te ta kaunga lotu fakataha ma'ae Ta'ahine Kuini he'ene maa'imoa fungani, 'o tauhi ki hono 'Ohoana, ko e Tu'i 'o e 'Otu Tonga, moe fehuhu tonunga ki si'ono ngaahi 'alo kotoa he ongo Fale Mahanga.

Faka'apa'apa atu

Longolongo'aevalu

direction2u [at] xtra [dot] co [dot] nz