'Etita,
'Oku tau pehe kuo laui senituli e lotu nai 'i Tonga, pea tau pehe kuo mahino kihe kau lau tohitapu 'a e 'uhinga hono lau e tohitapu, ka 'oku toki mahino kiate au pea mo 'eku 'ilo 'oku 'ikai ke mahino kia Dr Sevele hono lau e tohitapu, pea mo e me'a 'oku 'uhinga ki ai e tohitapu, 'oku pehe 'e Sevele (Kole-pea 'e foaki Tukiuki-Pea 'e to'o 'a e matapa kiate koe,
Ko e 'uhinga 'a e tohitapu ke ke 'alu 'o kole ha me'a 'oku lelei, kae 'oua te ke 'alu 'o kole e me'a 'oku kovi, $60 miliona fu'u lahi faufau ki Tonga ke totongi fakafoki, te tau ma'u meife ha pa'anga ke totongi fakafoki 'a e tupu faka ta'u 'a e pa'anga 'a China. Pe koha hono fuoloa, pe te tau tipositi 'aki 'a Pangaimotu, kae lava ke 'omai e pa'anga.
Malo e kole pea malo e tukituki ka 'oku ou tui 'oku fu'u ta'efakapotopoto, manatu'i ko e fiema'u 'e he 'otua mo 'ene kole ke fakaava e matapa ho laumalie kiate ia ke ha'u 'o nofo'ia ho laumalie, pea he 'ikai te ke totongi fakafoki ha me'a kihe 'otua. Pea he 'ikai ke 'eke 'e he 'otua ha tupu pe koha pa'anga 'i ho'o fakaava e matapa ho laumalie kiai. Pea ke 'omi 'e he 'otua ha fakafiemalie ma'a e Tonga kotoa pe ke 'oua te tau mo'ui loto hoha'a ke totongi e fu'u pa'anga ko'eni ki China. He neongo ko e no 'a e pule'anga ka ke tau manatu'i ko e kakai te nau totongi.
Ka ke tau manatu'i ko e 'e tau kole ke fakaava e matapa ke tau no mei Chihna( 6 miliona) Kuopau foki ke tau totongi fakafoki, pea kapau he 'ikai ke tau lava 'o totongi fakafoki 'i ha ta'u 'e fiha tenau 'omai ke tau totongi ai, mahalo pe te nau talamai ke 'oange ho tau mala'e vakapuna ke nau fakalele ke totongi 'aki 'enau pa'anga pe koho tau uafu, pe koho tau motu faka'ofo'ofa koia ko Vava'u. Ko China koe topu ia 'o e ngahi fonua pisinisi 'i mamani.
Tau fakakaukau ke toe mahino ange, kapau leva ko e pa'anga ko'eni ke totongi fakafoki mai 'aki e Shoreline ke 'omai ki he pule'anga mahalo pe kuopau ke tau toe hiki e 'uhila ke toe mamafa ange ke ma'u ha pa'anga ke totongi 'aki 'a e mo'ua ki China. Pea koeha leva 'a e lau 'a e kakai te mou loto ki ai? pea kuopau ke tau hiki e ma'u'anga pa'anga kotoa 'a e pule'anga ke lava ke fakaofiofi ki he taimi 'oku fiema'u ai 'e China ke 'osi hono totongi 'enau pa'anga. Kohai te ne fua e kanonga tamaki? Ko hono tali ko e kakai.
Manatu'i ma'u pe ko e kakai 'oku ma'u vahenga kalasi 'uluaki he pule'anga 'ohange ko Sevele te nau kei sai pe kinautolu, fefe kitaua 'oku vahe kalasi tolu mo kalasi fa, teke toe lava 'o 'alu ki maketi 'o fakatau ha'o kato manioke ki si'o famili, mo ho'o fiema'u faka'aho,pe te ke toe lava 'o 'utu ho'o me'alele ke ke 'alu ki Nuku'alofa pea te u faka'osi 'aki 'eku tohi 'i he 'eku lau hifo he ongoongo 'mei tonga, ki si'i ki'i fefine na'e si'i ngaue he pangike 'i tonga na'a ne to'o ta'e fakalao e pa'anga 'e $2,000.00 Tonga pea 'osi si'ene hopo pea ko hono tautea ko e nofo 'i hu'atolitoli 'ihe mahina nai 'e 8 pe toe lahi ange, pea ko hono faka'eke 'a sii ki'i fefine ni pea na'ane pehe Ko si'i to nounou e ngaahi fiemau 'a e famili, ko hono 'uhinga ia na'a ne si'i ala ai kihe seniti, neu fu'u ongoi lahi 'aupito he koe si'i fefine ni lolotonga ko ia 'oku ne si'i feitama 'e fefe nai si'ene pepe. Fefine te u lava pe 'o tata ho mo'ua ki he pule'anga ka ke nofo pe mo si'o ki'i famili 'i 'api, 'o oua e 'ave koe ki Hua'tolitoli.
Ko e matapa ki hevani 'oku mole ke mama'o ke fakaava 'aki ha Pa'anga kole pe koe pea te ne foaki Tukituki pea tene to'o ma'au, neongo pe 'oku lanu fefe ho'o hia, tene fakamolemole'i pe koe, ko e fefine na'a ku toki lave ki ai ho mo'ua teu lava pe 'o tokoni 'okapau teke fie ma'u, neongo pe 'e lahi pe si'isi'i tau kei vahevahe pe he ko e Tonga kitautolu, pea ko e famili pe 'e taha 'ia Kalaisi.
Faka'apa'apa atu.
S. Tupola
SioTupo [at] aol [dot] com
