Ngaahi Palani Ngaue ki hono fakasi’isi’I e matemate ‘a e ma’u’anga ‘uhila fakatupunga ‘e he efu mei he mo’unga afi HTHH ki he laine tufaki ‘uhila volota ma’olunga (HVABC)
Ko e ngaahi palopalema ne tupu ai e matemate e ma’u’anga ‘uhila ‘I he ngaahi uike kuo maliu atu, kuo fai hono fakapapau’I ‘a hono tupu’anga. Ko e tupu eni mei he palopalema na’e hoko ki he konga ‘o e ngaahi uaea tufaki ‘uhila ki he laine volota ma’olunga (HV ABC) ‘aia na’e fokotu’u eni kimu’a ‘I he pa ko ia e mo’unga afi HTHH ko e konga ia e poloseki ki hono fakalelei e laine tufaki ‘uhila ki he ‘elia Nuku’alofa (NNUP). Ko e fa’unga ‘o e uaea ko eni ‘oku nau takatakai fakataha pe ‘I he fo’I laine uaea ‘e taha ‘o hange ko ia ‘oku ha atu ‘I he fakatᾱtᾱ ‘I lalo.
Ko e ngaahi makatu’unga eni ‘e tolu ‘o e fakalelei ki he laine tufaki ‘uhila ‘o ngaue’aki ai ‘a e kalasi uaea ko eni:
- Holoki e mole ‘a e ‘uhila ‘I he laine tufaki ‘uhila: Na’e malava ai ke holo ‘a e mole e ‘uhila mei he laine tufaki ‘uhila mei he 17.4% ki he 10%.
- Malohi ange mo Tolonga: Ko hono fokotu’u ko ia ha uaea ‘oku malohi ange mo tolonga, te ne lava ke matu’uaki e malohi ‘a e havili mei ha afaa mo e matangi, pea ‘oku ‘osi fakamoni’I ‘ene malohi ange fakahoa ki he ngaahi uaea tufaki ‘uhila ‘I he kuohili, pea ‘oku ne toe fakasi’isi’I ai pe mo e ngaahi palopalema ‘oku fa’a hoko ‘I he laine.
- Toe vave ange e ngaue ki hono fakamo’ui e ma’u’anga ‘uhila ‘I he ‘osi ko ia ha matangi: ‘Oku si’isi’I ange e maumau pea mo e fakalelei ‘e fiema’u ki he laine ‘uhila ‘I he hili ko ia ha matangi, pea toe si’isi’I ange e taimi ‘e mate ai e ‘uhila tupu mei ha uesia he matangi. Ko e ‘avalisi ko ia e taimi mate e ‘uhila kimu’a ‘I hono ngaue’aki e kalasi uaea ko eni ko e mahina ‘e taha, pea ‘oku holo eni ki he uike pe ‘e taha ‘I he hili hono ngaue’aki mai ko eni.
Neongo e ngaahi fakalakalaka ni, na’e ta’e’amanekina hono fakatokanga’I ‘e he kau ngaue ki tu’a ki he laine tufaki ‘uhila, ‘a e kei ‘asi ‘a e efu ‘I he ngaahi vaha’a uaea kuo nau hange ha makamaka pe sima kuo fekeka makatu’unga mei he’ene tuifio mo e vai mo e la’aa he taimi ‘uho’uha mo e la’ala’aa. Tupu mei mafana mei he la’aa mo e fononga e ‘uhila ‘I he fo’I uaea ‘oku ne fakatupunga ke moluu ange e kofu tu’a e fo’I uaea (insulation) pea faingofua leva ki he fanga ki’I makamaka mei he efu ke ne maumau’I e kofu e uaea ‘aki ‘ene tutu mo kai (corrode) e kofutu’a ko ia e fo’I uaea. Ko ‘ene uesia lahi ange ‘a e kofutu’a e fo’I uaea, pea ‘e hoko leva ai e vela ‘a e uaea (short circuit) ‘o mate ai e ma’u’anga ‘uhila ki he ‘elia ko ia. ‘Oku kau foki ‘a e ngaahi feliuliuaki ko ia e ‘ea, hange ko e havilivili mo e toe vela ange ‘a e ‘ea (El Nino), ‘oku tokoni ia ki hono toe fakavave’i ange e hoko ‘a e palopalema ni.
Makatu’unga mei he palopalema ni, kuo ngaue atu ai e kau ngaue, ki hono ‘a’ahi mo savea’I e laine volota ma’olunga ‘o ngaue’aki e ngaahi me’angaue ke tokoni ki hono tala e ngaahi feitu’u ‘I he uaea (ABC) ‘e ala malava ke hoko ai ha palopalema. ‘Oku lolotonga lele foki mo e ngaahi ngaue ki hono palani’I e ngaue ke fakahoko ki hano fetongi ko ia e ngaahi uaea ‘oku palopalema, kau ai pea mo ha feinga ke lava ‘o fufulu e efu mei he ngaahi uaea na’e fokotu’u kimu’a he mo’unga afi HTHH ke tokoni ke fakasi’isi’I e hoko ko ia e palopalema.
Lolotonga ko ia ‘emau fakahoko homau lelei taha ke ta’ofi e matemate ko ia e ma’u’anga ‘uhila, ‘oku mau tui ‘e kei hoko pe ‘a e matemate ko ia e ma’u’anga ‘uhila ‘I he kaha’u, pea ‘oku mau kole ai ho’omou tokoni ke tau femahino’aki, fengaue’aki mo fepoupouaki ‘i he vaha’a taimi ko eni ‘oku mau ngaue atu ai ki hono fakalelei’I e palopalema ki he ma’u’anga ‘uhila ‘I he founga vave mo pau foki.
‘Oku hokohoko atu ai pe ‘a e fakahoko fatongia ‘a e timi ki he ngaahi palopalema fakatu’upakee ‘a e kautaha ‘uhila, ‘aki hono muimui’I ofi e ngaue ni kae ‘oua leva kuo solova.
--
