‘Etita,
Neu lau he tohi ‘a Mele ‘Amanaki ki he Palemia ‘o mahino kiate au na’ane teu hu ki he Timi fili ‘a e PATOA he fili kuo ‘osi ko e Fakafofonga ‘o e PSA ki he Falealea. 'Oku toe mahino mei he tohi tatau ‘a e ivi malohi ‘oku ma’u ‘e he kakai 'oku ui ko e kau fale’i koaa, mo e famili ke uesia e ngaue ‘a e Kapineti, ko e Pule’anga mo hono fakalele hotau fonua. ‘Oku toe e’a mata’a’a mai e veimau ki he memipa ‘o e Kapineti ‘oku ‘ikai ko e feinga ke ma’u ha kakai lelei koe’uhi ko e ngaue ‘a e fonua ka ko ‘enau fiema’u faka-siokita pe ki ha lelei faka-fo’ituitui ma’ae memipa ‘o e PATOA. Hala ke kau e kakai mo e fonua ha’anau me’ime’i ngaue ‘e taha. Ko e lohiaki’i pe kinautolu ki he fili.
Mahalo ‘oku te’eki ai mahino ia kia Mele ‘Amanaki mo e PSA ‘oku ‘ikai taau ia he sisitemi faka-politikale ‘o e ‘aho ni ke hu ki he Falealea ko e fakafofonga’i ha kautaha taautaha kae ‘amu atu ‘a e pelepelengesi ‘o e fakapolitikale’i e kau ngaue fakapule’anga. Na’e fehangahangai e ngaahi fonua lahi mo e mafi ‘o e ngaahi Union fakangaue he’enau feinga ki he Falealea ‘o e fonua pea mahino vave ‘aupito hono nunu’a ki he fonua fakakatoa. Pea ko e 60, 70 ,80, 90 tupu ‘a e ngaue ‘a e ngaahi Pule’anga ko eni ke fakalelei ki he ngaahi lao ‘oku fakatefito ai honau mafai, pea ‘oku toki lava mai ki he 2000 tupu.
Ko Tonga kuo ‘osi a’u mahalo ki he 70% ‘etau GDP (me’fua koloa ‘a e fonua) kuo ‘alu ki he vahe pe ‘a e kau ngaue fakapulu’anga. Ko ‘etau ngaahi potungaue hange ko e Mo’ui, Ako mo e Fakamaau’anga ‘oku nau mo’ui he Tokoni (Aid) kae fakangalilelei ‘aki e hingoa ko e Budget Support. Vilitaki ki he Fakalelei Vahenga ko e COLA ‘o hange ha’ate totonu pau hala ke fai ha fakakaukau ki he ivi faka-pa’anga hotau ki’i fonua. Mole ke mama’o ha’aku fehu’ia e vivili ki he vahenga taau, ko si’ete hoha’a pe na’a taki kitautolu ‘o tuku mai e fonua ia ka tau faai atu ki he loto moana ha vaka ‘oku popo mo ‘ikai ha me’akakau. Na’aku fanongo ki he polokalama ‘a e PSC ki he Fakalelei Vahenga ‘oku ma’u ‘ehe Sea e hoha’a tatau ki he ivi fakapa’anga hotau fonua. Ka kuo tau hiki mei he lao ‘o e ‘ikonomika-tonga ko e “Si’i Femolimoli’I” ki he “Lahi ‘au kae Si’i ‘aku”, malie.
Ka ‘oku toe kanoni ‘aki ‘etau palopalema ‘etau ma’u ha fa’ahinga Pule’anga ‘oku fisi ki tu’a mei ai ‘a e fa’ahinga ta’emaau na’e te’eki ai ke tau mamata kiai he ngaahi kuonga ‘o onopooni ‘I Tonga. Ko e kakai ‘oku tau tanaki atu ki he Kapineti ‘oku fehu’ia e lekooti ngaue ‘o e ni’ihi. ‘O atu e ni’ihi ko ‘enau filosofia fakangaue ko e “feinga koaa ki he kapangako”. ‘Oku toe ha mai mei he ni’ihi ‘a e kei vilitaki ki he mafai ‘oku ‘ikai fekau’aki mo honau fatongia ko e pule’anga. Tatapuni fale ‘o ‘ikai tuku mai ha fakamatala ki he tu’unga mo’ui lelei ‘o e Palemia. Ko kinautolu ko eni ‘oku nau tili he “kapangako” na’a nau hu lalouaea kihe kapangako ‘oku mahino mai ko kinautolu ia ‘oku nau fakatolonga e mo’ui lelei ‘a e Palemia koe’uhi ko e faingamalie ke tili. ‘Oku ‘ikai toe ha pango ‘oku laku kitu’a mei sisitemi faka-politikale he’etau tanaki mai ‘o lau ko ‘etau liliu faka-temokalati koaa.
Ka ‘oku mahino mei he ngaahi to’onga ko eni ‘a e pule’i ‘ehe kau falei e Kapineti mo e Pule’anga fakakatoa he manavahe na ‘oku kei ‘atamai lelei e Palmia kene lava ‘o kei tuli kinautolu. ‘oku ou fehu’ia ai, Kohai koaa ‘oku taki hotau Pule’anga he ‘aho ni? Ko e komiti PTOA ‘oku ‘ikai te tau ‘ilo pe kohai e fetongi ‘o Akilisi mo hono kau memipa, Ko e kau Fale’i pe ko e Kapineti ta’enifo ko eni.
Tu’a ofa atu,
‘Inoke Fotu Hu’akau
