‘I he ngaahi uike kuo ’osii, ‘oku lahi ‘a hono talanga’i ‘ehe kakaaii ‘a e fokotu’utu’u fo’ou ‘a e Pule’angaa ke fakatahataha’i ‘a e Poate ‘o e kau Talekita (Poate) ‘i he ‘ene ngaahi Pisinisi ‘e tolu ki he Poate pe ‘e taha, ka ‘oku ‘ikai uesia ai ‘a e fakalele (management) faka’aho ’ehe kau ngaue ‘o e Pisinisi takitaha. ‘Oku ‘i ai ‘a e ngaue fakalao ki he me’a ni pea ‘oku ‘ikai fai ha lave ia ‘e taha kiai, he ‘oku takitaha ‘i ai pe ‘a e ‘uhinga lelei ‘a e ongo faha’ii, pea tau tuku pe ia ki he Fakamaau’angaa.
Ko ha Pule’anga pee kuo fili ‘ehe kakaii ‘oku ‘i ai ‘a ‘enau fokotu’utu’u (policies) na’e tui mo tali ‘e he kakaii ‘o fili ai kinautoluu, pea ‘i he laumalie koiaa ‘oku ‘i ai ‘a ‘enau totonu ke fai tu’utu’uni ‘i loto lao ‘o e fonuaa, ke fakahoko lelei ai ‘a e falala ‘a e kakaii kihe ‘etau leleii, pea ‘i he fakalele ha ngaue ko e taumu’a pee ke toe lelei ange. Taimi ‘e ni’ihi ‘oku fai ai ‘a e tala’a ‘i ha fa’ahinga ‘uhinga pee ki ha ‘anau tu’utu’uni pea ko e Fakamaau’angaa pee tene vetekii.
‘Oku mahu’inga foki ke tau manatu’i ka tu’uni’uni ha Pule’anga ke ‘ave ha’ane fatongia ki he kakaii (public service) ki ha’ane ngaue’anga‘e fokotu’u ke fakakomesiale (Pisinisi), ‘oku fa’a fai ia ‘i he ‘uhinga lalahi ‘e ua, ‘a ia, ko e fakafaingofua ange (flexibility) ‘a hono ngaue’aki ‘o e ‘capital’ (pa’anga) pea mo e ‘labour’, koe’uhii, ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi ha’iha’i fakapatiseti fakata’u mo e ngaahi tu’utu’uni ngaue fakapule’anga ‘e uesia lahi ai ‘a e fakahoko ‘o e fatongia koiaa. Na’e fai ‘ehe ngaahi Pule’anga kimu’aa ha fili ke ngaue’aki ha kau Talekita mei he kakai kotoa pee ‘oku ‘i ai ‘a ‘enau taukei lelei ‘i ha ‘elia ‘o e Pisinisii, ‘o fetongi ‘aki ia ‘a e Sea ‘a e Minisita mo e kau ‘ofisa mei he Pule’angaa, na’e anga maheni ‘aki ‘iha ngaahi ta’u lahi.
Ko e liliu ‘oku talanga’ii ko e hoko atu pe ia ‘a e visone ‘a e Pule’anga kotoa ke toe lelei ange ‘a ’enau fai fatongia ki he kakaii. ‘E malava lelei ke a’usia ‘a e ngaahi taumu’a ‘o e liliu ni ‘oka lava ‘e he Pule’angaa ‘o vakai’i (assess) ‘a e ‘u ‘risk’ kotoa ‘e malava ke ne uesia ‘a e ngauee pea fai ha fokotu’utu’u lelei mo taau ke to’o pe fakasi’isi’i ‘aupito ‘a e ngaahi ‘risk’ koiaa. Ko e ‘pilot’ ko’eni ‘o e ongo Poate fakataha fo’ou ‘e uaa, ko e sitepu tonu ia pea tau sio ki hano ola ‘iha taimi si’i mei heni, he ‘oku ‘i ai ‘a e tui ‘oku lahi ange ‘a e ngaahi ola leleii ‘i ha kovi.
Ka fokotu’u ha Pisinis ‘a e Pule’angaa, ‘e fili ‘a e Poate ke nau fakalele ma’ae Pule’angaa, pea koe taumu’a lalahi ‘e ua ‘oku fa’a fakafatongia’aki ‘a e kau Talekitaa. ‘Uluakii, ke nau tataki (leadership role) ‘a e Pisinisii, kau ai ‘a e: fokotu’u ‘a e misionaa, ngaahi palani, lekooti, mo e patiseti ke a’usia ‘a e ngaahi lao mo e ngaahi polisii (policy) ‘a e Pule’angaa, pea ke fokotu’u ‘a e ngaahi polisii ke tataki lelei ‘o e fakahoko mo a’usia ‘a e ngaahi taumu’a ola ‘o e ngaahi fokotu’utu’uu, ki he lelei ‘a e kakaii. Uaa, ke nau mapule’i lelei (oversight), kau ai ‘a e fili ‘o e kau pule ngaue (most senior managers); vakai’ii ‘a e fakahoko fatongia ‘a e kau pule ngauee, mo e ngaahi lipooti kehekehe ki he Pule’angaa, ka ‘oku ‘ikai ‘uhinga ia ke nau ‘micro manage’ ‘a e Pisinisii, pea ‘oku mahu’inga ‘aupito ke mahino ‘a honau fakangatangata’angaa.
Ko e me’a mahu’inga taha kiha ola lelei ‘oha Pisinisi ko e fai ha fefalala’aki mo femahino’aki lahi ‘i he vaha’a ‘o e Poatee mo e ‘management’, kau ai ‘a e ngaahi polisii ki he kau ngaue ‘o e Pisinisii ke nau ongo’i ‘oku nau ‘own’ a e Pisinisii, he te nau vekeveke mo fiefia he ‘aho kotoa pee ke nau omai mo ngaue ‘i he ngaue’angaa, pea ‘e lava lelei ke a’usia ‘a e ngaahi fiema’u ‘a e kau kasitomaa mo e taumu’a ‘a e kakaii (stakeholders).
