'Etita,

Ko e mahu’inga ‘o e Sipoti ‘oku ne patoloaki ‘a e ngaue fakataha mo e ‘ulungaanga fakakaume’a, ‘o ‘ikai ngata pe ‘i he tu’unga faka-loto-fonua mo e fakakaunga’api, kae ope atu ki he toenga ‘o e kolope.

Ko e faingamalie eni ki he vaivai ke feohi ai mo e malohi, pea ki he kau leka ke va’inga fakataha mo e kau tama lalahi, pea ki he masiva ke nau tepile taha mo e kau tu’umalie.

Ko e tapuaki eni ‘oku ma’u ‘e he fonua ‘oku nau pole ke kau hono leleaki’I ‘o e ama ‘o e Sipoti, neongo ‘a hono lahi ‘o e fakamole.

‘Oku hahamolofia ha fonua kuo recover ‘enau fakamole hili pe ‘a e ‘osi hono implement ‘a e Sipoti. Ka ko e Legacy koee ‘I he ngaahi ta’u kimui ange hili ‘a e Sipoti, ‘oku mahino  ‘a e tupulekina ‘a e fakalakalaka ‘a e tu’unga fakasosiale, faka’ekonomika mo e fakamolale ‘o e kakai ‘o e fonua – hange ko e toe fakalaka ange ‘a e ako, lahi ange ‘a e ma’u’anga ngaue, faingofua ange ‘a e fetu’utaki, ka ko e me’a tepuu ‘a e tau’ataina, melino, mo’ui lelei mo e mo’ui fiefia ‘a e kakai ‘o e fonua.

Ko e Sipoti ko e ngaue lahi, pea ‘oku fiema’u ‘aupito ha taimi lahi ki hono palani.

Koia, ko e palani koia ke implement ha Sipoti ‘oku ‘osi standardized ia. Ka ko e palani ko ee ki he legacy ‘oku kehekehe ai ‘a e ngaahi fonua ‘o fakatatau ki he’enau visone takitaha.

‘A ia ‘oku matu’aki  fu’u mahu’inga ‘aupito ke mavahevahe ‘a e sino ‘o e ongo timi palani koeni, ka kuo pau ke na ngaue fakataha ke fakafotunga  fakasino ‘a e visone ‘oku tuku mai ‘e he fonua.

Ko e ngaue ‘a e timi palani ki he implement ‘o e Sipoti ‘e ngata pe ia ‘I he taimi ka lava lelei ‘a e fe’auhi Sipoti, Ka ko e ngaue ‘a e timi palani ‘o e legacy ‘oku totonu ke na kamata fakataha pe ‘I he taimi kuo establish ai ‘a e visone ki he Sipoti pea ke kei hokohoko atu pe ‘I he hili e lava hono implement ‘a e fe’auhi Sipoti, kae’oua kuo fakapapau’I kuo tu’utai ‘iate ia pe ‘a e visone kuo fokotu’u.

‘Oku mahu’inga ‘aupito ‘a e sustainability ‘a e visone. Pea ‘e toki mahino a e tu’unga ko ia hili ha ngaahi ta’u mei he ‘osi ‘a e implement ‘o e Sipoti.

Koia ai ‘oku mahu’inga ‘aupito ke fai ha tokanga lahi ki hono palani ‘o e legacy ke ne malava ‘o sustain 'a e visone ‘I ha ngaahi ta’u lahi ‘aupito.  Hange ko e langa koia ‘a Nuku’alofa, na’e invest ‘a e $100 miliona tupu, (ko e noo investment lahi taha kuo fai ‘e   he Pule’anga) pea ‘oku mahino mai heni na’e ‘ikai fai ha palani lelei ki he legacy ke ne sustain ‘a e visone. He ‘oku‘ikai lava ke regenerate ‘a e investment na’e fai ke ne sustain ‘a e tupu faka’ekonomika ke lava ke mafuesia hono totongi fakafoki ‘o e noo ‘iate ia pee.

‘Oku ou tui fakapapau  ‘oku totonu ke toe lahi ange ‘a e pa’anga ‘e fiema’u ki he investment ki he Sipoti,  ka ‘oku totonu ke too ‘a e tokanga mo e fakamamafa ki he legacy koia hili ‘a e Sipoti. He ka tonu ‘etau palani ‘o e legacy ‘o fakatatau ki he’etau visone, pea ‘oku ou tui  ‘e hoko ‘etau fakamole ki hono implement ‘o e Sipoti ko e matapaa ke tau huu atu ai ki ha tu’unga tau’ataina faka’ekonomika, fakasosiale mo fakamolale fakaonopooni ‘o fe’unga mo e senituli 21.

‘Io, neongo ‘e ‘osi ha ngaahi senituli, ka ‘e kei ‘alaha pe ‘a e manatu melie ‘a e ngaahi to’utangata ki he fuofua langafonua ki he Sipoti ‘o e Pasifiki ‘I Tonga ‘I he 2019.

Pea ka ‘ikai ke maa’usia ‘a e sustainability ‘o e visone, pea ko e fakamasiva lahi eni ki he fonua ‘I he ngaahi to’utangata tokolahi ‘oku te’eki ke nau fanau’I mai.

‘Oku ou faka’apa’apa lahi atu moe poupou lahi ki he teauki ‘o e Sipoti.

Paula K. Kava

Neiafu, Vava'u