'Etita,

KO E langa faka'ekonomika fakafonua, 'oku makatu'unga ia 'i he tonu 'a e visone ki hono fakatupu ha ngaue'anga (industry) ke ma'u faingamalie mei ai 'a e kakai 'o e fonua.

Ko e Takimamata pe 'e taha 'a e industry 'e mo'ui 'i hono langa 'i he fonua ni , pea 'e lava 'e he industry ko'eni 'o fakatupu pe langa hake ha ngaue'anga, ke ma'u faingamalie mei ai 'a e kakai kotoa pe 'o e fonua.

Ko Vava'u 'a e tourist destination 'o Tonga ni. Pea 'oku fiema'u ke fakatafataha'i 'a e ivi fakalakalaka 'o e Pule'anga ke langa 'aki 'a e infrastructure koia 'o Vava'u ke a'u ki he tu'unga fakavaha'apule'anga. Koe'uhi, kae lava ke tohoaki'i mai ha kau Mega Investor mei muli ke nau fai 'a e ngaahi langa 'o e ngaahi hotele mo e ngaahi sevesi kehekehe ke fe'unga mo e ngaahi fiema'u 'o e levolo fakavaha'apule'anga (International Level).
'Oku 'ikai ke toe fiema'u ke kau heni ha kau Investor iiki ia, 'o hange ko kinautolu 'oku nau toki omai 'o noo 'i he ngaahi pangike 'i Tonga ni , 'o toki fai'aki 'enau fakaikeika 'i heni.

Ka lava 'a Vava'u 'o a'u kihe levolo 'oku 'I ai 'a e takimamata 'i Fisi pe ko Cook Island, 'e automatic pe 'a e tupu 'a e tu'unga fakaekonomika 'o e ngaahi vahefonua kehe 'o Tonga ni. Pea 'ikai ke ngata ai, 'e fu'u tokosi'i 'a e kakai 'o Tonga ni, ke nau lava 'o fakahoko 'a e ngaahi sevesi koia 'e fiema'u ke fakahoko fekau'aki mo e Takimamata 'i he fonua ni.

Koia ai , koe taimi mo e feitu'u ke fakahoko ai 'a e inivesi 'a e Pule'anga 'oku fu'u mahu'inga 'aupito. 'Oku ou tui 'e 'ikai lava 'e he $32 miliona koia 'oku inivesi he uafu 'i Nuku'alofa ke ne hiki'i 'a e levolo 'o e Takimamata ke ne ma'u ha 50% 'o e tu'unga 'oku 'I ai 'a Cook Island.

He ko hono 'uhinga, 'oku 'ikai ke mohe 'a e kau pasese ia 'o ha vaka meili sitima 'i ha hotele he fonua 'oku nau tau kiai, ka 'oku nau mohe pe kinautolu ki he vaka.

Kapau na'e ngaue'aki 'a e $32 miliona koeni ke langa'aki 'a e mala'e vakapuna fakavaha'apule'anga 'i Vava'u; talaatu kuo fonua 'a Vava'u he kau Mega Investor.

Pea he 'ikai leva ke toe kau 'a e Pule'anga he langa 'o e ngaahi 'ofisi mo e ngaahi hotele, kae'uma'a , ha toe fakamole hono tu'uaki 'a Tonga ni ki mamani pea mo hano toe fakalele ha kautaha vakapuna. He ko e ngaahi me'a kotoa koeni. 'oku 'i loto kotoa pe ia 'i he 'asenita 'a e kau Mega Investor.

'IO , ko e Mega Investor pe 'e 4 'i Vava'u, kuo fe'unga pea hulu 'anoa ia ki Tonga ni katoa.

Malo mo e faka'apa'apa atu,

Paula K. Kava

paul [dot] kava [at] gmail [dot] com ( paul [dot] kava [at] gmail [dot] com)