'Etita,

'OKU pehe 'e Paula K. Kava ko e "tauhi melino" pe 'oku totonu ke kau ki ai 'a e kau sotia Tonga (Ko e ha 'oku feinga . . . 29 Jul 2010). Hili ko ia, 'oku ne toki fakaikiiki mai 'a e ngaahi fiema'u malu'i faka-pa'anga 'a e ngaahi famili na'a hoko 'o pekia ha sotia Tonga. 'Oku 'ikai maau ki ha feitu'u 'e taha . . .

'O kapau ko e "tauhi melino" 'oku o ki ai 'a e kau sotia Tonga 'oku 'ikai fana'i ai ha me'afana, mahalo 'oku fe'unga pe ki'i vahe 'oku 'oange 'e he Pule'anga Tonga. Ko e ngaahi tau kotoa 'i mamani 'oku haveki ai 'a e fonua pea mate ai 'a e kakai. 'Oku 'ikai ke 'i ai ha "tauhi melino" 'oku ta'e fai ai ha mate.

Ko e 'uhinga 'o e ngaahi tau lalahi 'a mamani ko e feinga'i ke faka'auha 'a e ngaahi fili 'o e "tauhi melino." Pea koeha pe ha fatongia 'e 'inasi ai 'a e Tau Malu'i Fonua 'a Tonga, 'e kau ia ko e langa'i hake 'o e fonua, faka-'ikanomika.

Koloa 'a Tonga: Ako Sotia

'Oku totonu hono faka'ali'ali pea mo e fiema'u mai 'o e kau sotia Tonga 'e he ngaahi fonua lalahi. 'Oku kau ia ki he ma'u ai 'a e maheni tau malu'i fonua 'a e sotia Tonga, pea faka'aonga'i ai kinautolu 'i he ngaahi founga faka-'ikanomika . 'O kapau 'oku 'i ai ha founga ke fakalahi ai 'enau maheni ngaue, pea lahi honau fiema'u, ko e ngaahi taumu'a ia 'oku tau feinga ki ai.

'Oku lahi foki mo e ngaahi va'a ako kehekehe 'oku 'ave ki ai 'a e kau sotia. 'Oku nau ako tekenolosia komipiuta, 'uhila, radar, faka'aonga'i 'o e ngaahi misini me'alele, mo e ngaahi me'a-tau (weapons) kehekehe, etc. 'Okapau ko e me'a eni 'e 'iloa ai 'a Tonga 'i mamani, 'e fiema'u ma'u pe 'a e kau Tau Malu'i Fonua Tonga 'i he feitu'u kehekehe 'o mamani.

Tofa 'e he La'a Kuo To

Ko e ngaahi fokotu'utu'u fakapotopoto ena na'e tofa 'e he 'Ene 'Afio La'aa Kuo To, Taufa'ahau Tupou IV, 'i he kole mai 'a e Pule'anga 'Amelika ki he Tau 'i 'Iulaki. Pea lahi mo e ngaahi kole tokoni mai ki he Tau Malu'i Fonua 'a Tonga mei Niu Kini, Solomone, etc.

Pea 'oku totonu fe'unga 'a hono fakapapau'i 'o e ngaahi malu'i mo'ui fakapa'anga (life insurance) mei Pilitania mo e NATO. 'Oku 'ikai foki ke fakamalohi'i fakalao (military draft) ke kau 'a e talavou kotoa 'i he teuteu ki he sotia. 'Oku nau tauta'ataina 'enau hu 'o teuteu, pea 'oku 'ikai puke fakamalohi'i kinautolu 'o kapau tenau fie foki ki 'api.

Fakamaa'opo'opo

'Oku totonu ke fakatokolahi 'a e ako sotia 'a e Kau Tau Malu'i Fonua ' a Tonga. Ako'i ai 'a e to'utupu kenau maheni ngaue, 'o nau ako e mapule'i totonu (discipline) 'i he ngaahi mala'e kehekehe.

Hange ko e ako sotia 'i 'Amelika, 'oku 'iloa hono fiema'u lahi kinautolu 'i he ngaahi ngaue'anga tua'aa ko 'enau ako mo e maheni ngaue. Pea ko e pooto'i ngaue ia (marketable skills) 'e mahu'inga 'aupito 'i ha'a nau omi ki tu'apule'anga.

Sione Akemeihakau Mokofisi

samokofisi [at] email [dot] phoenix [dot] edu