Tapuni 'a e 'ofisi 'o Tonga 'I Uelingatoni mo Lonitoni [1]
Thursday, June 23, 2011 - 15:50. Updated on Monday, September 9, 2013 - 18:40.
'Etita,
'OKU lolotonga fai 'eku fanongo letio pea ma'u ai 'a e talafakaevaha koeni mei Tonga na.
Kuo ongona 'i Aotearoa ni 'a e fokotu'utu'u 'a e 'Eiki Palemia mo e Pule'anga Tonga ke tapuni 'a e 'ofisi Talafekau Lahi 'o Tonga 'i Wellington, Nu'usila ni tu'unga he 'ikai malava ke feau 'a e ngaahi fiema'u fakapa'anga ke kei hokohoko atu 'a e 'ofisi.
Ko e taha'i fakakaukau ma'olunga mo fakapotopoto (prudent decision) eni 'a e 'Eiki Palemia 'a ia ne u 'osi lave pe kiai ki mu'a hili hono fili 'o e Pule'anga Fo'ou he 2010. Ko e kaveinga foki eni ne 'osi kalanga le'olahi pe kiai e kainga Tonga tokolahi he fonua ni 'i hono 'ave ki Uelingatoni kae tuku 'a 'Aokalani ni 'oku tokolahi taha ai 'a e kakai Tonga 'i he fonua ni. 'Ikai ngata ai ka 'oku 'I ai hotau 'api fakafonua ko 'Atalanga na'e mei malava ke fokotu'u pe ai 'a e 'ofisi 'ikai ha fakamole, tukukehe 'a e vahe 'a e kau ngaue. Na'e 'osi ha mahino pe 'a e 'uhinga na'e 'ave ai 'a e 'ofisi ki he Kolomu'a ko e fie tonu mo e ta'efieto 'a Feleti Sevele mo 'ene Kapineti ke kei fakaafea 'a e loto 'o e kakai Tonga 'i Nu'usila ni. Na'e muimui mai 'a e fo'i fakanafala ni 'i hono fokotu'u 'e Feleti Sevele aipe 'a e Potungaue ma'ae Kakai Tonga 'i Muli ni 'o 'iloa ko e Department of Tongans Abroad 'o fakamalumalu pe he 'Ofisi 'o e 'Eiki Palemia. A'u mai ki he 'aho ni, te'eki ke u lave'i pe koeha fua ha 'aonga 'o e ongo 'ofisi ni ki he kainga Tonga nofo Nu'usila ni mo muli ni fakalukufua.
'Oku 'ikai puli 'i he tokolahi 'o e kakai Tonga 'oku fakapaea 'i muli ni 'a e mahu'inga 'o e ngaahi 'ofisi pehe ni 'i muli ni, ka 'oku fakaloloma ko hono falelo ki Uelingatoni kae tuku 'a 'Aokalani ni 'oku tokolahi taha ai 'a e kainga Tonga pea ofi taha ki he kainga Tonga he ngaahi kolo ki 'uta mavahe atu mei 'Aokalani ni. Pea toutou ongona he ngalu'ea 'a e kaunanga ngaue 'oku ne fakahoko mai 'a e polokalama 'a e 'Ofisi mei he Kolomu'a mo e sevesi 'oku nau fakahoko pehee ki he taimi ngaue. 'Osi koia 'oku nau 'osi 'ilo lelei pe ko e fakamole lahi ki he kainga Tonga tokolahi ke nau fetu'utaki mo kinautolu tautefito ki he kaveinga 'o e paasipooti, tohita'u mo e ngaahi me'a pehee. 'I he taimi tatau 'oku faingofua ange pea vave ange (efficient and effective) ki he ngaahi famili 'i 'Aokalani ni ke nau fetu'utaki hangatonu pe ki Tonga he ngaahi me'a pehe ni, pea kanoni 'aki 'a e ofi kihe mala'e vakapuna pea ma'ama'a ange ki he fetu'utaki.
Kaikehe, 'oku lahi e me'a 'oku te fie lea kiai ka teu fakanounou atu pe. 'Eiki Palemia, fakamalo atu he to'ofohe tonu pea mo e fakapotopoto 'a e tu'utu'u ni ke hakeaki'i hotau fonua 'ofa'anga. Ka ko e fakatangi mo e tautapa atu. Fakamolemole 'alaa, 'oua 'e tapuni 'osi homau faingamalie 'i Aotearoa ni. 'Oku lahi e ngaahi ngaue ke fakahoko pea ko Nu'usila ni 'a e hoa fefakatau'aki (trading partner) mahu'inga taha 'o Tonga. Tapuni e 'Ofisi 'i Uelingatoni kae fakafoki mai 'a e 'ofisi ki 'Aokalani ni pea me'a mai 'a 'Eiki Haikomisiona mo hono tokoni 'o me'a he 'api ko 'Atalanga mo fakahoko fatongia mei ai. Ko hotau 'api ia pea 'ikai ha totongi nofo (rent) pea toe si'isi'i ange ai 'a e fakamole. Mahalo na'a sai ke tapuni 'a e 'ofisi 'i Pilitania he ko e ngaahi ngaue kotoa 'oku fakahoko ai 'oku malava 'anoa pe ia ke fakahoko atu mei Nu'usila ni pe ko Tonga na. He 'ikai te u lave ki USA mo 'Aositelelia he 'oku 'ikai puli he 'Eiki Palemia 'a e tu'unga 'oku 'I ai 'a e ongo 'ofisi koia.
Ko e fokotu'u fakakaukau pe.
'Ofa atu mo e loto faka'apa'apa mo'oni
Dr Fotu K.V Fisiiahi
tofavaha03 [at] yahoo [dot] com ( tofavaha03 [at] yahoo [dot] com)