'Etita,

Kataki fakamolemole pe kae tuku mai 'a e faingamalie ke u ki'i tokoni si'isi'i atu pe fekau'aki mo e tohi 'a Dr Fotu K.V.Fisiiahi 'o e fokotu'u ke tapuni 'a e 'Ofisi 'i Lonitoni.

'Oku ou loto ke u feitokoni atu 'a e mahu'inga 'a e 'i ai 'a e 'ofisi 'i Polataane mo 'Iulope. 'Oku ou fie vahevahe atu pe ke me'a'i mo 'ilo 'e he sola mo e vulangi ko European Union (EU) 'a ia 'oku memipa kiai 'a Pilitania mo e fonua 'e 26 'i Iulope 'oku memipa he EU, 'oku lahi taha 'enau ngaahi tokoni ki he tapa kotoa 'o mamani he tafa'aki 'o e fakalakalaka mo e tafa'aki kehekehe.

Ko e EU 'oku nau tokoni fakapa'anga lahi ki ho'ono fakalele 'o e Pacific Island Forum (PIF) ko'ena 'i Fisi. Ko e peseti 'e 90 'a e pa'anga 'oku foaki mola atu 'e he EU ke fakalele 'aki 'a e PIF tuku kehe 'enau ngaahi tokoni fakafo'ituitui ki Tonga mo e ngaahi 'Otu Motu 'o e Pasifiki. Ko e EU 'oku nau fengaue'aki mo e Ausaid mo e NZAid ki he ngaahi polokalama lahi 'i Tonga pe he foki ki he toenga 'o e 'Otu Motu Pasifiki. 'Oku to e fengaue'aki 'a e EU mo e ngaahi fonua tu'umalie 'i 'Iulope fakataha mo e ngaahi Pule'anga Fakatahataha 'o Mamani/United Nations (UN)he polokalama ko e Millineum Development Goals MDG ko e paotoloaki fakamamanilahi 'a e mahu'inga 'a e mo'ui 'a e tokotaha kotoa pe ke to e fakalakalaka hake ke 'oua tenau hoko ki he tu'unga faka'ofa.

Ko e EU 'oku 'i ai foki 'enau fengaue'aki fakatipilometika mo e ngaahi fonua Africa, Carribean and Pacific (ACP) ko 'enau paotoloaki pe mo e ngaahi fonua 'Iulope mo 'enau feinga pe ki he lelei mo to e fakalakalaka ange 'a e ngaahi fonua. 'Ikai foki ke ngalo 'iate kitautolu 'a e ngaahi tokoni 'a Siamane pehe ki Falanise he me'a lahi ki Tonga pe he foki ki he toenga 'o e 'Otu Motu. Ko e mo'oni ia 'oku lahi 'aupito 'a e fetokoni'aki 'a e EU/Pilitania mo Tonga pehe foki ki he Pasifiki.

Koia 'oku ou kole fakamolemole atu pe ke mou kataki mu'a ketau 'uluaki 'analasio'i 'a e tefito'i ngaue fakapule'anga mo e pule'anga mo e mahu'inga 'o e feohingaue kimu'a pea tau toki laku 'etau ngaahi fokotu'utu'u ke tapuni e kae fokotu'u e. Pea ko e fo'i me'a 'e taha 'e fu'u faingata'a 'aupito ho'ono fai mai 'a e ngaue mei Nu'usila hange ko e fakapa mai 'a Dr. Fisiiahi. Manatu'i 'a e faikehekehe 'a e taimi 'aki 'a e houa 'e 12.

'I he anga 'etau feohi fakangaue 'oku fu'u mahu'inga 'aupito 'a e me'a tonu 'a e Talafekau Lahi Tonga ki Pilitania mo Iulope he ngaahi fakataha lalahi 'oku hoko he taimi katoa. 'E anga fefe ho'ono fai mai mei Nu'usila 'a e ngaue 'oku fiema'u atu ia mei Loma, Geneva, Brussels, Bonn, Lonitoni etc he 'oku fiema'u 'e kinautolu ke kau 'a Tonga ho'ono fakataha'i mo paloti 'a e ngaahi me'a 'o e kupu'i fakataha. Pea kapau leva 'e 'ikai ke 'i ai ha fakafofonga Tonga he ngaahi 'u fakataha mahu'inga pea 'e pehe leva 'e he ngaahi fonua 'Iulope ia, mahalo 'oku 'ikai ke mahu'inga 'ia 'a Tonga ia 'i ho'onau ngaahi fonua he 'oku 'ikai kenau fiekau mai kinautolu he fakataha?

'I he'eku fakakaukau fakafo'ituitui 'oku mahu'inga 'etau faka'apa'apa'i 'a e ngaahi pule'anga hange ko Pilitania mo 'Iulope 'a e me'a tonu 'a e Talafekau Lahi Tonga 'i Pilitania mo Iulope 'i he ngaahi fakataha lalahi 'oku fai pea 'e toe vaofi ange, fe'ofo'ofa ni, feveitokai'aki mo molumalu 'ange 'enau ngaue he'enau feme'a'aki mata. Pea ko e to e taha 'e fu'u ma'ama'a 'aupito ki he Pule'anga Tonga 'a eme'a tonu 'a e Talafekau Lahi Tonga ki Polata'ane mo 'Iulope he ngaahi fakataha 'i ha'ano to e fakapuna mai ha fakafofonga mei Tonga pe ko Nu'usila.

Faka'apa'apa atu

Katalin Baranyi

msbaranyi [at] yahoo [dot] com