'Etita,

Kapau 'oku tau kumi ki he lelei tahá, 'e 'ikai kovi nai ke kau mo e palemiá he fili 'e he kakaii?

'Oku mahino 'a e muimui 'etau palani fakafo'ou pule'angá ki he founga fili faka-Fale Alea 'a Pilitania mo e konga lahitaha 'o e ngaahi fonua 'o 'Iulopé, 'a ia ke hu ha taha 'o Fale Alea kuo pau ke ne feinga ki he taha e ngaahi paati fakapolitikalé ke fakakau hono hingoaa he palotii. 'Oku angamaheni'aki 'a e hanga 'e he ngaahi komiti 'o e ngaahi paati fakapolitikalee 'o fili 'enau kau kanititeiti hangee ko ia 'oku hoko 'i Fisii, pea ne 'osi haa mai he ngaahi to'ufili kuo toki 'osii, pea kuo pau ke a'u kiai 'a Tonga.

'I he founga ni, kuo pau ke fakaongoongo e kau kanititeitii ki he kau taki mo e tui 'o 'enau paatii kae 'ikai ko e kakaii. Pea ko e fili 'a e kakaii 'enau kau fakafofonga ki Fale Aleaa 'oku 'ikai ko e fili he vaha'a 'o e kau kanititeitii fakafo'ituitui, ka ko e fili he vaha'a 'o e ngaahi paati fakapolitikalee. Neongo kapau ko ha taha fe'auaki koe ka 'oku sai ho'o tui fakapolitikale pea ke kau ki he paati 'iloa, e fakamahu'inga'i ho'o paatii 'o lahi hake ho 'ulungaanga fakafo'ituitui. It's not a choice between forty or fifty personalities/candidates, but between three or four parties.



'I Amelika, 'oku 'i ai e fili si'i (primary election) 'a ia 'oku fakahoko 'e he pule'anga 'a e fili ko'enii, pea 'oku 'ikai kau mai e ngaahi paati fakapolitikale (hangee ko e paati Lepapulika pe Temokalati) he fili e kau fakafofongaa ki he Fale Alea (Congress). Pea ko e fili 'o e kau fakafofongaa 'e makatu'unga 'i honau 'ulungaanga (personalities), ko 'enau tui ki he ngaahi me'a 'oku ne uesia e nofo (eg. mali keii pe fakatotama), ko honau ongoongo etc. Pea 'oku 'ikai kau mai e paati politikalee he'ete huu ki Fale Alea (Congress); ko e kakai pee. Pea ko e tangata Fale Alea 'Amelika 'oku ne 'ilo'i 'oku ne 'i Fale Alea ke fakafofonga'i e kakai 'o e vahe ne ha'u mei aii. 'Oku 'ikai ke manavahee ki he paati fakapolitikalee telia na'a too he fili hokoo, ka 'oku manavahee pee ki he kakai 'oku ne fakafofonga'ii.

Kehe ia mei he motolo Pilitania 'a ia 'oku tau muimui aii, 'e kehe 'a e feinga e kau fakafofongaa ke loyal ki he kakai pea toe kehe 'enau feinga ke loyal ki he'enau paatii mo honau kau taki telia na'a nau too he fili ka hokoo. Neongo 'oku 'i ai pee 'a e loyal 'a kau Fale Alea 'Amelikaa ki he ngaahi paati ka 'oku lahiange 'enau loyal ki he kakaii.

'I he founga faka-Pilitaniaa, ko e huu pee 'a e tangata politikalee ki Fale Alea 'oku taha pee 'ene filii - ko e poupou (pe ko e fakafepaki) ki he pule'angaa.

'I Amelika, 'oku 'ikai ilifia e kau fakafofongaa ki he'enau paati, pea 'ikai ilifia e kau palesitenii ki hono kaungaa fakafofongaa. Pea 'oku faingofua e tipeitii 'i Fale Alea, he 'oku ongo'i 'e he kotoa 'o e kau fakafofongaa mo e palesitenii, 'oku 'ikai ke nau femanavahee'aki ka ko e kakaii pee 'oku nau accountable kiaii, ka 'oku 'ikai ko honau kaungaa fakafofongaa.



Kapau kuo tau ha'i e temokalati mo e pulefakatu'i, fokotu'u atu, fefe ke tau ha'i ai leva e faka-Pilitania (Parliamentary) mo e faka-Amelika (Congress) ki he taumu'a ai pee "Ki he Lelei Tahaa." Manatu'i, "Good politics is always messy because people participate."

Senituli Penitani

Nomuka

seni15266 [at] yahoo [dot] com [dot] au