Na'e me'a 'a e Tama Pilinisi Kalauni Tupouto'a 'Ulukalala mo e Pilinisesi Kalauni Sinaitakala, Pālemia 'o Tonga Hon. Dr 'Aisake Valu Eke mo e kau fakaafe tokolahi 'i he polokalama na'e fokotu'utu'u 'e he 'Ofisi 'o e Talafekau lahi 'o Pilitānia ki Tonga ni ke faka'ilonga'i 'aki 'a e 'aho fakahifo 'o King Salesi III, ‘i he efiafi Pulelulu 11 ‘o Sune. 

Ko e polokalama fakata'u ko'ení, ko ha faingamalie ia ke kātoanga'i mo fakamālohia 'a e v̄a ngaue 'o e ongo fonua, pea 'oku makehe ange 'a e ta'u ni he ko e 55 ta'u ia 'a e vā ngaue fakatipilometika 'a Pilitānia mo Tonga ni. 

Na'e tefua 'a e kau fakaafe 'i he fale- Tonga mo e 'ēlia na'e 'osi tāvani mo takai ai 'a e ngaahi fuka 'o Pilitānia pea vilingia ai 'a hono ngaahi lanu tu’ufonua ‘o kau ki ai ‘a e lanu kulokula, hinehina mo e lanu pulū. 'I he tū'uta pe 'a e kau fakaafe, na'e talitali kinautolu 'i he founga 'o e tali kakai mo e tali sola 'o Pilitānia pea vanavanaiki mai 'a e ngaahi mā'imoa mei he ifi palasa 'a e  Kau Tau 'A 'Ene 'Afio. 

Lolotonga 'a e kātoanga, na'e me'a 'a e talafekau lahi 'a Pilitānia ki Tonga ni, His Excellency Philip Malone LVO 'o fekau'aki mo e vā ngaue 'a e ongo Pule'anga fakatu'i, 'o tautefito ki he kei māfana 'a e maa'imoa 'a e ongo fale'alo 'a e ongo fonua pehē ki he fengaue'aki 'i he Kominiueli.

Na'a ne toe fakamamafa'i 'a e ngaahi tokoni kuo ta'imalie ai 'a Tonga 'o makatu'unga mei he poupou mo e tu'u tafa'aki 'a Pilitānia 'o hangē ko e tafa'aki ki he Pule'anga, Fale Alea, Fakamaau'anga, Kau Tau 'A 'Ene 'Afio, ko e Polisi mo e ngaahi tafa'aki kehekehe pe. 

“'Oku mau tokoni 'i he ngaahi 'elia kotoa pē, kā 'oku tō 'a e fakamamafa ki he ngaahi fiema'u tefito mei he Pule'anga Tongá, pea 'e kei hokohoko atu pē 'a 'emau tokoni. 'Oku mau 'i Tonga ni ko e tokoni 'i ha vaa'itaimi lōloa ki he tu'unga 'oku 'iai 'a e hao mo e malu, ko e tu'unga faka'ekonōmika pehē ki he ngaue 'o makatu'unga mei he ngaahi uesia 'o e feliuliuaki 'o e 'eá 'i he fengáue'aki vāofi mo e ngaahi hoa ngaue fakafeitu'u mo fakamamanilahi," ko e me'a ia 'a e talafekau lahi 'a Pilitānia ki Tonga ni H.E. Philip Malone.

Na'e faka'osi 'aki 'a 'ene me'a talitalí, 'aki 'a e tousi fakalangilangi ki he 'Ene 'Afió - King Tupou VI. 

Lolotonga 'eni, na'e me'a 'a e ‘Eiki  Pālemia - Dr 'Aisake Valu Eke 'o fakafofonga'i 'a e Pule'anga Tonga mo fakamamafa'i 'a e vā ngaue vaofi mo Pilitānia 'o fakatatau ki he hisitōlia pea mahino mei ai, tā ne talu pe mei he ta'u 1900 'a e fengaue'aki vāofi 'o a'u mai ki he 'aho ni.

“Kuo tokoni mai 'a e Pule'anga Pilitānia ki he ngaahi ngāue 'i Tonga ni 'o tautefito ki he mo'uilelei, ako, kakai fefine mo e to'utupu mo e langa lalahi. 'Oku tokoni lahi 'a e ngaahi tokoni ko'eni ki hono lalanga 'a e langa fakalakalaka 'i he ngaahi tukuimotu", ko e me'a 'a e Palemia 'o Tonga.

Na'e faka'osi 'aki 'a 'ene tousi fakalangilangi ki he Tu'i 'o Pilitānia King Salesi III.

Na'e 'alo'i 'a King Salesi III 'i he 'aho 14 'o Novema 1948 pea ne hoko ki he taloni ko e Tu'i 'o e Pule’anga Fakatu'i mo e 'ulu 'o e Kominiueli 'i he 'aho 6 'o Mē 2023. Na'e faka'ilonga'i 'a e 'aho fakahifo 'o King Salesi 'i Pilitānia 'i he 'aho Tokonaki 14 'o Sune 'aia na'e fai ai 'a e laka fakatē 'i he fonua.

--

Sponsored Post #8557 promoted by The British High Commission-Tonga, 16-30 June 2025.