'Etita,

Ne u lele atu ki hotau fonua ki Tonga ne u sio atu 'ou manavahe he'eku fakatokanga'i ta ko e palopalema 'o Tonga ko kitautolu pe ia. 'Oku ou faka'amu ke u 'o atu ha tefito'i fakakaukau 'e fa ka te u feinga pe ke u 'a'ahi ki he palopalema pe 'e taha he taimini.

'Oku ou tui malohi 'e kulanoa 'etau felauaki mo fakakikihi he liliu fakapolitikale kapau 'e 'ikai te tau fakatokanga'i ange ko 'etau palopalema 'oku vivili ange 'e 'ikai solova ia 'e ha liliu fakapolitikale.

Te u kamata mei he'eku fakatokanga'i 'oku ha mai e ngaahi faka'ilonga 'o e movete pe ko e maveuveu 'a 'etau nofo fakafamili 'i Tonga.

'Oku pehe 'ehe kau anthropologist ko e fa'ahinga me'a 'eni ka mole, ko e mole ia 'a e 'ulungaanga 'o ha fonua. 'Oku kau heni teunga fakafonua, ko e lea fakafonua mo e ngaahi katoanga fakafonua hange ko e putu mo e mali.

Na'aku fakafekiki mo e tui ko'eni 'I he'eku pepa he 'Univesiti. Na'aku pehe, kuo u fakatokanga'i mei he ngaahi famili lahi kuo mole atu e teunga fakafonua; Tautautefito 'eni ki he kainga nofo muli. Ko e fanau 'a kimautolu nofo muli kuo 'ikai ke nau toe lava 'o lea he'etau lea. Pea ko e konga lahi 'o e mo'ui ia 'a e fanau he taimini 'oku 'ikai ke nau toe mahu'inga'ia ha'a fa'ahinga katoanga faka-Tonga.

Kau fakatokanga'i ange 'oku 'i ai e fu'u tokolahi ia 'oku nau laukau 'aki 'e nau toto'i Tonga. Na'aku 'I he katoanga faka'osi ako na'e kau ai e ki'I tamasi''I Tonga he toko 3,000 'o e kau faka'osi ako. Ka ne 'ikai puli he na'ane ta'alo pe ki'i fuka Tonga. Na'e 'ikai teunga fakatonga ka na'ane tui e teunga ma'a mo ha matamata lelei. Na'e 'ikai ke ne 'ilo'i ha fo'i lea faka-Tonga ka ko'ene talanoa moau na'ane ngaue 'aki e lea faka'apa'apa kotoa mei he lea fakapapalangi, yes sir, no sir, please and thank you were spoken often. He has one sister and that respect was

evident between a Tongan sister and a Tongan brother. There was exchange of gifts and diploma. The mother got the gown from the son.

Ne u 'a 'o vakai ta ko e laumalie totonu 'o 'e tau 'ulungaanga faka-Tonga 'oku fakatefito ia he mo'oni ko'eni;

1) Koe kei tauhi 'e tapu moe faka'apa'apaaki 'ae tuofefine moe tuonga'ane,

2) koe kei tauhi 'oe faka'apa'apa ae fanau ki he 'e nau tamai moe 'enau fa'e,

3) faka'apa'apa 'ae iiki ki he kinautolu 'o lalahi ange,

4) Koe toka'i moe tauhi lelei 'e lalahi moe kinautolu 'i he tu'unga fakataki 'a kinautolu 'oku iiki mo falala atu. Koe Laumalie 'eni 'oe 'ulungaanga faka Tonga mo'oni. Pea 'oku 'iai e mamahi lahi he 'oku faka'au ke mole atu e konga lahi.

Ka 'i he fakanofonofo fo'ou 'oku ou sio ai 'i Tonga, 'Oku 'i ai e tupu lahi 'i he tokolahi 'a 'etau fanau 'oku 'ikai ke nofo he 'api fakataha mo 'enau ongo matu'a totonu. Ko e tokolahi 'oku nau nofo fakatamaiki holo pe ha 'api he kolo. Ko e ni'ihi 'oku nau nofo mo 'enau kui pe ko ha famili pe 'o 'ikai ko 'enau ongo matu'a totonu. Pea a'u ki he ngaahi 'api 'oku 'iai e ongo matu'a totonu, ko e taimi lahi 'oku 'ikai 'api e ongo matu'a ia. Ko e Tamai ia 'oku 'i kalapu pea toki foki mai pe ia kuo 'aho. Ko e fa'e 'oku koka'anga atu ia ha feitu'u.

Kapau te mou fakatokanga'i lelei ange ko e tokolahi 'o 'etau fanau 'oku tukuange ke tau tupu hake 'iha feitu'u mo e 'api 'oku hala ha taha lahi mo fakapotopoto ki honau hino'i. Ko e moheofi mo e 'olunga he kaliloa ko e ongo fo'i lea pe ia ki he hiva kakala mo e malanga ka 'oku 'ikai ke kei fakahoko ia 'i he ngaahi 'api lahi 'o Tonga he taimini.

Kuo tau sio kehe mo tali fiemalie ke tuku atu hono akonaki'i mo hono teteu'i faka molale 'o 'etau fanau ki he ngaahi 'apiako, ngaahi Siasi pea mo honau ngaahi maheni he hala. Pea 'ikai ke tau 'ohovale ai he mole atu e ngaahi me'a lahi 'i he'etau fanau tupu. Pea ha mai mei a kinautolu ia 'ae ngaahi to'onga 'oku tau fanongo ai ki he ngaahi faka tumutumu 'a e famili 'o pe he pe na'e ma'u meia hai he na'e 'ikai anga pe he honau famili 'o kitautolu.

'Oku ha leva mei Tonga 'ae fa'ahinga to'utupu 'e 2. Ko e fanau 'oku 'ikai ke nau toe pe he atu 'e kinautolu koe ha ha taha. 'Oki 'ikai ha me'a ia 'oku toputapau mo mahu'inga. Koe 'uluaki pea mahu'inga taha pe 'e nau fiema'u 'a kinautolu. Pea mo e fa'ahinga kuo nau to kinautolu ki he noa'ia 'o 'ikai fu'u mahu'inga ha me'a ia.

'Oku 'ikai toe pe he mai 'e tamaiki fefine ia pe koe ha sio e mai honau fanga tuonga'ane he taimi 'oku nau fili ai honau ki'i teunga 'eva holo he kolo. Pea ko e tama tangata ia 'oku 'ikai ha'ane toe fakakaukau ia ke kalo atu mu'a ia mei he feitu'u 'oku i ai hono fangatuofafine. Kuo hoko ko e lahi he famili ia e tama 'oku lahi 'ene pa'anga. Pea tu'utu'uni e tama lahi hono ivi kae teke'i e 'Ulumotu'a ia ki ha feitu'u 'e 'ikai ke ongo mei ai hono le'o. Kuo hopo pe Tamai ia mo e fanau he faka'au ke 'alu ki he langilau e mahu'inga 'o e kelekele mo e koloa.

Kuo tau fanau'i mai e to'u tanga kuo nau fakakata mo ngaue no'ia 'aki e ngaahi me'a na'e toputapu he kuohili. Na'aku tupu hake he kolo na'e mahino pe 'ae kau tama inu kavamalohi he Sapate. Ko e 'ahoni, kuo hoko pe ia ko e 'aho ngofua ki he tokolahi. Na'e faka'apa''apa'i e fale lotu kotoa he kolo kotoa tatau ai pe, pe koeha e Siasi. Kuo hoko e 'a maka 'o Saione Fo'ou ko e fakataha 'anga 'o e to'utupu he tu'apo 'o faka'osi ki ai 'e mama tapaka mo e inu.

Na'e pe he 'e Taitusi 'i he 'osi 'ene talanoa moe fo'i Pue'i; Ko e kuonga kuo hiliange, tama fefine nofo 'i fale, Tama tangata taka tu'a he ko e manu fakausousa. Ka ko e kuonga 'eni ia 'oku ke he, kuo taka leke a tangata 'o tali kia 'Ivi.

Ko e kuonga atu ko e na'e ngaue popula ha tangata 'oku fa'ele kia ha ki'i fefina 'oku 'ikai ko hoono mali. Ko e kuongani 'oku hange ha fe'au'auhi ia pe ko hai 'oku lahi taha 'ene fanau tu'utamaki, tapu mo hou'eki.

'Oku 'i ai foki mo e tala 'oku fakakata 'aki 'i Tonga. Ko e tokolahi 'o e kau Paipa Lalahi kotoa 'oku 'i ai honau fanga ki'i 'api malu makehe ia mei hono mali mo e fanau.

Ka 'ikai ke tau tongaka'i pe fakalelei'i e maumau mo e holo 'o 'etau nofo fakafamili. 'e mole noa hotau taimi hano toe fai ha langa kehe.

Ko e ngaahi maumau ko'eni 'oku hoko ki he 'e tau nofo fakafamili 'I Tonga 'oku fakatefito mei ai e holo mo e to lalo 'e tau mo'ui faka molale 'o ha mai 'e nau fanautama he tokolahi 'o'etau fanau fefine 'oku nau hapai kei iiki pea 'ikai mali, ha mai mo e lahi ange 'a e 'asi 'a e ngaahi mahaki 'oku fakatupu pe fe'ave'aki 'ehe fe'auaki hange ko e AIDS, mole e faingamalie mo e langilangi 'o e fanau mo e famili pea femotumotuhi ai e famili 'e lahi.

'E leveleva he 'eku fakahoha'a kau tatau atu 'aki 'eku tui:

'Oku tau kui kapau 'e 'ikai ke tau 'a 'o sio.

Ko e palani 'a e 'Eiki ki he mamani 'Oku 'ikai ha me'a ia 'e 'aonga hano fa'u pe langa Kapau 'e 'ikai kau ai mo kitautolu he fakalaka mo e tupulaki.

Koeha hano 'aonga 'e tau langa mo fakangingila a Tonga, Lolotonga ia 'oku movete mo 'auha ai hotau kakai

'E kulanoa 'e tau langa e mamani, Ka pau 'oku 'ikai kau mo kitautolu hono langa'i

Faka'apa'apa Atu

Mafi 'o Amerika Samoa