'Etita,

Kuo `osi laka hake `eni he mahina kakato `e taha hili `a e Tu`apulelulu Palakuu (tuku `aupito `a e Fakapo`uli ia) `o Tonga `a ia na`e toe fakafoki ai `a e fakalakalaka `o e fonua `aki ha ta`u nai `e 50 mo e fakaongoongo pe ko e ha koaa `a e Palani `a e Pule`anga ki hono toe fakaakeake `o e `Otumotu Anga`ofa.

Na`e ongo `aupito ki he motu`a tu`a ko `eni `a e Tala Fatongia ne fai `e Kingi Siaosi Tupou V `i he Huufi Tapuni `o e To`u Fale Alea ma`ulalo taha kuo fakahoko `i he Hisitolia `o Tonga. Na`e `iku pango `a e to`u Fale Alea ko `eni koe`uhi na`e hala `ataa ke lava `e he Sea `o e Fale Alea `o mapule`i `a e feme`a`aki `a e Fale, pea `ikai ke ne lava `o mata`ofi `a e fa`ifa`iteliha `a `Akilisi mo e kau Temo. Kuo langaki `a e si`i manatu ki he kau mo`oni`i SEA `o e Fale - `a Kalaniuvalu Semisi pea mo Ma`afu Lelei!!

Ne to folofola `a e Tama ke toe ...“langa `a Nuku`alofa...”. Talu mei ai, ko e Lipooti ngali poto pe `e taha kuo tukumai mei he Loto Pule`anga kuo mau `inasi ai, pea ko e lipooti ko `eni na`e `omai `ia `e he Minisitaa Ngaahi Ngaue`anga ko Lisiate `Akolo fekau`aki mo ngaahi fakafuofua ofi taha ki he ngaahi maumau kuo hoko `i loto Nuku`alofa. Ko e toenga `o e ngaahi potungaue `oku `ikai `omai ha ngaahi fakamatala mo ha ngaahi fokotu`utu`u mahino ke `inasi ai `a e fonua.

Ko e ngaahi fakamatala kehe kuo `omai `oku fekau`aki pe ia mo e tokolahi ko ia `o kinautolu kuo fakahu mo `osi ta tikite ki he ngaahi hia `o maumau`i ai `a e Lao `o e fonua. Ne fai `a e kaka hake mei he 400 tupu `o a`u `eni `i he taimi ni ki he 800 tupu. `Oku mahino `a e matu`aki fiema`u ke ako `a e fonua mo e tokotaha kotoa pe ki he mahu`inga mo e ...“fakapapau`i...” `oku faka`apa`apa`i mo fakalele `a e fonua `i he Malumalu `o e Lao (Rule of Law). Ka `i he taimi tatau kuo fuoloa `a e mahino `a e fehalaaki mo e maumau na`e hoko, ka `oku toe fiema`u ke hoko atu `a e fononga mo hono ngaue`i `o e fonua. `Oku fai `a e manavasi`i na`a `oku pikisia `a e Pule`anga `i he kelefatu `o e ...“loto taangia...” pea mo e mo`ui ...“sauni...” pea fakamamafa `ata`ataa pe ki he ...“tautea...”. Kuo taimi ke hoko atu `a e ngaue fakalao ki he kau maumau lao kae fakamamafa ange ki he langa, fakalelei, mo hono fakalakalaka`i `a `eni fonua.

Ko e me`a `e taha ke toe fai ange mu`a ha tokangaekina ki ai, ko e kau to`ofohe ko ia `i he loto Kapineti. `Oku ngalingali ko e taimi pe `oku `oatu ai ha mafai ki ha motu`a tu`a `i he fonua `oku hange nai `oku alaala vale mo `ikai fa`a papau feefee `a e fai fatongia. Na`e tupu `eni ia mei he toe hanga hake pe kinautolu ia `o fesiosiofaki mo e fa`a fe`au`auhi `o nau fetakai kinautolu ia kae tuku hono kavekavea`u ia `a e me`a `oku lelei taha ma`a e fonua mo hono kakai fakakotoa. `Oku `ikai ko ha toki me`a `eni he kuo fuoloa mai pe `eni hokohoko mai talu `a e hu `a e kakai ako ki he Kapineti. Na`e hoko kia Mahe `Uli`uli Tupuniua, hoko mai kia Hu`akavameiliku, hoko mai `ia Tevita Tupou mo Cecil Cocker.

`Oku te`eki ke `i ai ha taimi `e tokolahi fau pehee ai `a e kakai me`avale `i he loto Kapineti `o kamata pe mei he Palemia. Ko e talu `a e 16/11 mo e ngali mai ia ki tu`a `oku takataka fetakai `a e tokolahi ia `o e kau minisitaa he fe`au`auhi pe ko hai `e ongoongoa taha. Kuo hange ia kuo nau fakateetee ke mahino pe ko hai na`a ne fai `a e fakakaukau pe polokalama mataotao mo fakaofo koeee mo eee! `Oku `i ai `a e ni`ihi ia kuo hangee kuo fu`u lolongo `aupito ia neongo `oku totonu ke kau hangatonu `ene potungaue he me`a `oku fai ki ai `a e lave.`Oku kei malava nai `e he Paleemia `o mapule`i `ene kau minisitaa pe `ikai? Kuo movetevete nai mo fakafahafaha`i `a e kau minisitaa ia?

Ko e fehu`i lahi taha `i he Pasifiki mo e ngaahi fonua kaungaa`api `o Tonga pe ko e fee `oku lelei ange `i he `aho ni ki hono fakalele `a e ngaahi pule`anga ko `eni ...– ko e Pule Tukufakaholo `e he Tu`i pe ko e Hou`eiki pe ko hano fetongi `e kinautolu kuo fakamaama mo ako `o hohoa mo e taimi mo e fakalaka?? Hou`eiki Ministaa `o e Kapineti, mou to`o `a e fohe pea mou fai `a e fatongia `o manatu`i `oku `iate kimoutolu `emau falala ke fai homou lelei taha ma`a `Ene `Afio, Kakai mo e Fonua. `Oua te mou takitaha feinga langa ongoongo fakafo`ituitui he te mou kei tu`a pe `o a`u ki hono laku `a e `one`one `i homou fofonga.

Mou kataki `o faka`aonga`i `a e Press Secretary `a e Palemia ke `omai `a e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi polokalama ngaue `a e Pule`anga ke `inasi ai `a e kakai. Tuku aa hono fakataha`i `a e fonua `i he Kalapu Nuku`alofa mo e ngaahi cocktail party. `Omai faka-Press Release ke `inasi kotoa ai `a e fonua!!

Mou `ofa he kakai mo e fonua pe te nau fataki kimoutolu ki ha tu`unga faka`ei`eiki, ka `e `ikai pe pea faifai ange ha taimi ke mou `eiki ai!

Teu toki hoko atu

`Ofa-ki-Tonga

ofakitonga [at] comcast [dot] net