`Etita,

Kuo fuoloa fau `a e ta`e felongoaki he neu nofo `o lolongo he ta`e `amanekina faufaua `e faifai ange pea a`usia `e Tonga mo e `Otu Felenitee ha fakavalevale mo ha fakasesele pehee. Kaikehe kuo toki ...“Tekeutua `a e Natula Totonu...” `o e kau Temo pea kuo nau toki kalo holo ke feinga fakata`ane ka kuo mao `enau fokotutu`u mo e angavale!

Kuo ta`u lahi `a e anga ta`e faka`apa`apa mo e `ulungaanga ta`e miingao `a `Akilisi Pohiva, `o a`u pe ki he`ene talaki `i Pangai Si`i te ne fa`ao fakamalohi `a e mafai mei he Pule`anga. Na`a ne kaungaafai pea mo `Uliti Uata, `Isi Pulu, Clive Edwards, pea mo Lepolo Taunisila. Na`e kei kohutu`u `a Nuku`alofa, kuo nau hu fakamalohi ki he Letio Tonga `o fakamafola `enau ikuna `i he fakalea ta`e ufi mo matu`aki fiematamu`a mo`oni. Na`e `ikai ke toe heliaki `a `enau tala fakahaahaa ko kinautolu na`a nau taki `a e kakai `i hono maumau`i, tutu, mo kaiha`asi `a e ngaahi koloa `i loto Nuku`alofa.

`Oku `ikai ha`aku toe veiveiua ko e me`a na`a nau fai `i loto Fale Alea pea mo Pangai Si`i pea toe hoko atu ki loto Nuku`alofa, ko e Feinga Liukava. `Oku `ikai pe ha`aku toe tala`a ki he taumu`a ko `eni, ko e me`a ia na`a nau kikivi ke fakahoko. `Oku ou tui malohi kuo kolosi `a e kau tangata ni he laine pea kuo nau maumau`i `e kinautolu `a e Lao ki he Talisone mo e Fakatupu Moveuveu, pea `oku totonu leva ke `ave kinautolu ki he Fakamaau`anga ke `oange `a honau tuha.

Ko e toki me`a fakamamahi mo`oni ia ko hono fakatelefua`i pehe`i hotau ki`i fonua ki he toenga `o e mamani `i he hingoa `o e Temokalati. Ko e kau mataotao kotoa pe `i he Saienisi `o e Politikale na`e hala ha faifai ange pea nau teitei faka`ali mai `a e maumau`i `a e koloa `a e taautaha mo e ngaahi pisinisi pea fakaehaua`i `a e kakai `o e fonua ko e konga ia `o e Tototnu Faka-Temokalati. Na`e fili `a e kau tangata ni `e he kakai `o e fonua ke nau ngaue `i loto Fale Alea ke fakahoko `a e loto `o e kakai pea nau fakakikihilea ke tu`uaki `a `enau totonu. Na`e `ikai ke fili kinautolu ke tataki `a e kakai mo e fonua ke tau foki kotoa ki he vaotaataa fihi `o lele holo ai mo e fanga monumanu.

Na`e `osi kamata `a e liliu pea toe to folofola `a e Ta`ahine Tu`i Fakale`o lolotonga `a e Huufi `o e Fale Alea `o e 2006 kuo tukupa `a e Pule`anga `o `Ene `Afio ke fakahoko `a e Liliu. Na`e faakamole `a e fu`u pa`anga lahi fau ke takai `a e Tu`ipelehake mo e Komiti ki he Liliu ke fakafanongo ki he le`o `o e kakai. Na`e lava `a e ngaue lahi ko ia pea `omai `enau lipooti mo `enau ngaahi fakakaukau. Na`e mahino na`e `ikai ke mateuteu `a e kakai `o e fonua ki he ngaahi liliu na`e fai hono tu`uaki. Ko e fiema`u ke hokohoko atu `a e talanoa mo hono toe ako`i `a e kakai `o e fonua ki he pule`anga `oku toe fakatemokalati ange. Na`e fakahu mai `e he Pule`anga `a e hoko atu `o `enau liliu ke toe Temokalati ange `a e Fale Alea pea mo e pule`anga. Na`e `ikai ke fiemalie ki ai `a e kau Temo he na`a nau vilitaki pe ke tuku `a e fakakaukau ia `a e Pule`anga kae fakahoko pe `a `enau motolo mo `enau fakakaukau `a nautolu. Ko e fehalaaki lahi taha ia `a e kau Temo he `oku nau kohu kinautolu ia ko kinautolu pe `oku `i ai honau `atamai pea ko e pule`anga ia mo e toenga `o e fonua `oku nau hala kinautolu mo e `atamai.

Ko e liliu `oe fa`unga `o e Pule`anga kuo pau ke `alu fakataha ia mo e mateuteu `a e kakai `o e fonua ke nau mahino`i mo ngaue`i `a e fa`unga fo`ou ko ia. Kapau `e `ikai ke kau kakato `a e kakai `o e fonua ki hono ngaue`i `o e fonua pea ko e me`a pe leva `e hoko ko kinautolu ko ia `oku nau fakalele `a e fonua `i he hingoa `o e Temokalati te nau hoko pe kinautolu ia ko e kau tikitato `o fa`ifa`iteliha pe `i hono pule`i `a e fonua. Ko e `uhinga ia `oku kei fu`u fiema`u ai ke hokohoko atu `a e talanoa pea mo hono ako`i `a e kakai `o e fonua ke nau mateuteu pea toki fakahoko kakato `a e ngaahi liliu.

Ko e maumau kuo fai `e `Akilisi Pohiva, Uliti Uata, `Isi Pulu, Clive Edwards, mo Lepol;o Taunisila `e `ikai ke toe lava ke fakafoki, pea kuo pau ke nau taliui kakato ki he Lao koe`uhi ko e ngaahi maumau ko ia. Kuo pau ke taliui atu ki ai mo Teisina Fuko mo kinautolu kotoa pe na`a nau kaungafai `i he vale ni. Na`e ngalo `iate kinautolu `a e ngaahi tefito`i mo`oni `o e Pule Faka-Temokalati ka nau femo`uekina kinautolu `i honau ongoongo taautaha mo e fie lavame`a pea mo `enau `aseniti fakafo`ituitui.

Fakatauange ke hanga `e he Lao `o `oatu homou tuha totonu pea `ave mo fau atu kimoutolu ki he feitu`u `oku fai `ai `a e to`e mo e fengai`itaki `a e nifo mo e toenga `o e ngaahi `elemeniti kehekehe `o e sino.

Teu toki hoko atu

`Ofa-ki-Tonga

ofakitonga [at] comcast [dot] net