'Etita,

Neongo `a e longoa`a `a e kau Temo mo e `ikai ha`anau fokotu`utu`u mahino makehe mei he veteki faka`aufuli `a e fa`unga lolotonga `o e Pule`anga `o fa`ao kotoa `a e ngaahi mafai faka-Konisitutone `o e Tu`i kae fili kotoa `e he kakai `a e Palemia mo e kau Minisita, `oku malie `aupito `a e tukutuku mamalie mai `e he Pule`anga `a e mafai koe`uhi kae `i ai ha faingamalie fe`unga ke mateuteu `a e kakai `o e fonua ki he ngaahi liliu.

Na`e kamata `aki hono fuofua fili atu ha kau minisita meia kinautolu na`e fili `e he kau nopele pea mo e kakai, kae kei valautu`u pe `a e kau Temo. Na`e hoko `o to`o `a e tokotaha `o e toko 4 ko `eni `o hoko ia ko e Palemia, ka kei fai pe `a e fakaanga. Na`e toe to`o atu mo e tokotaha `o e kau fakafofonga `o e kakai na`e fili `o toe fakanofo mo ia ko e minisita, `oku kei fai pe `a e lau mo e fakaanga.

Kuo toe fokotu`u mai `eni `e he Pule`anga pea kuo mokoi ki ai `a `Ene `Afio ke fakatokolahi `a e kau fakafofonga `o e kakai `aki `a e toko 5 ke fakakatoa `o nau toko 14 `i Fale Alea. Tu`uma`u pe `a e tokolahi `o e kau fakafofonga nopele `i he toko 9, pea `i he hili leva `a e Fili Fale Alea `e `i ai fakakatoa `a e kau fakafofonga fili `e toko 23.

`E fili leva `e he toko 23 `a e tokotaha `iate kinautolu ke hoko ko e Palemia pea fakanofo leva ia `e he Tama Tu`i. `E toe hoko atu leva `a e Palemia ke ne fokotu`u `a e 2/3 (vahetolu `e ua) `o e Kapineti mei he toenga `o e toko 22 `o e kau fakafofonga fili, `a ia mei ha Kapineti `oku toko 14 pea to`o mei ai `a e ongo Kovana ki Ha`apai mo Vava`u `oku toe `a e toko 12, `a ia ko e kau minisita ia `e toko 8 `e toe to`o mei he kau fakafofonga fili. Ko e fakakatoa leva ko e toko 9 ia mei he kau fakafofonga fili te nau hoko ko e kau Memipa `o e Kapineti. `Oku toe leva `a e kau fakafofonga fili `e toko 14 mei he Tepile `a e kau nopele mo e kakai.

`I he konga `o e fokotu`utu`u fo`ou mai ko`eni `a e Fale Alea, `oku talamai ai ko e tokolahi `o e Fale Alea fakakatoa `e `ikai ke toe tokosi`i ange he toko 23 pea `ikai ke toe tokolahi ange he toko 27/28. Ko e tokolahi `o e Kapineti `e `i he toko 12 ki he 14, `a ia `i hono fika`i atu `e fakanofo leva `e He`ene `Afio `a e ongo Kovana mo e toe kau minisita kehe `e toko 3, fakakatoa ko e toko 5 ke kakato `a e Kapineti.

Ko e tu`u `i he taimi ni `a e Kapineti, `oku lolotonga `i ai `a e kau memipa `e toko 16, `a ia ko honau toko 5 te nau foki kinautolu `i he Fili Fale Alea hoko `o toe fili pe `e toe ma`u `a honau sea pe `ikai. `E toe leva `a e kau minisita `e toko 10 mo e Kovana `e 1, na`e fakanofo `e He`ene `Afio`o fakataha`i ia ko e toko 11. `Oku talamai `e he fika ko `eni `e `i ai `a e kau minisita/kovana ia `e toko 6 `e ngali te nau `alu kinautolu ki `api.

Ko e toki fu`u liliu lahi `eni ki hotau fonua kapau te tau hoko atu ki he liliu ko`eni kuo fakahu mai ki Fale Alea mo mokoi ki ai `a Kingi Siaosi Tupou V. Mei he kau fakafofonga `e toko 14 `e fili `e he kakai mo e toko 9 `e fili `e he kau nopele, ko e toko 23 ia te nau fili meiate kinautolu `a e Palemia, pea ne fili `e ia `a e kau minisita `e toko 8.

Kuo tau mateuteu nai ke fakahoko `eni? Kuo `i ai ha kakai fe`unga ke nau tu`u mai `o pole he fatongia? Kuo tau mateuteu nai ko e kakai ke tau fili fakapotopoto `a e kakai te nau lava `o taki kitautolu? `Oku `ikai ke fiema`u ha toe liliu ia `o e Konisitutone he ngaahi liliu ko `eni, ka ko e Tama Tu`i pe ia `oku ne momoi `a hono mafai faka-Konisitutone.

`Oku kei fakapotopoto ange pe mo langimama`o `a Siaosi Tupoi V he `oku kei hokohoko lelei pe `a `Ene ngaahi liliu faka-Politikale na`e `osi kamata. Ko e vili ta`e `unua ko`eni `a `Akilisi Pohiva mo e toenga `o e kau Temo ko e vivili ke tu`u pe mo fakahoko `enau motolo kae `ikai ke nau sio mo vakai lelei ki he ngaahi me`a `e hoko `i he fu`u liliu faka`aufuli `oku nau fokotu`utu`u. `Oku nau le`o lahi `i hono tu`uaki ke paloti`i ke tali `a e NCPR ka `oku `ikai ke nau lau fakalelei `a e ngaahi voliume ko ia `o `enau ngaahi lipooti. Ko e tefito`i me`a `oku fale`i `e he Lippoti ko `eni ke toe hokohoko atu `a e Talanoa mo e kakai `o e fonua ke toe mahino ange `aupito `a e ngaahi liliu `oku `amanaki ke fakahoko. Ko e ngaahi liliu `oku fokotu`u mai `e he Pule`anga `oku `alu mamalie pe `o iku ki he me`a tatau.

Ko e fakamoveuveu mo e `ulungaanga ta`e faka`apa`apa `i he feitu`u fakapule`anga `oku fai atu mei Pangai Si`i kuo tootu`a, pea kuo taimi ke puke kinautolu `o `ave ki he feitu`u `oku tanaki ai `a e kakai pehe. `Oku totonu ke fakahu mo e kau Fakafofonga Fale Alea `oku nau taki mo faka`ai`ai `a e ngaahi fakamoveuveu ko `eni, tautautefito kia `Akilisi Pohiva pea mo Clive Edwards. Kapau `oku `ikai ke nau toe lava `a e ngaue`i `o e loto Fale Alea pea nau hu nautolu ki tu`a kae fetongi atu. Ko e fa`ahinga ko ia `o hange ko Teisina Fuko kuo `ikai ke toe tali `e he kakai ke hu ki loto Fale Alea, mou hela`ia aa `o mahino`i `a e loto mo`oni `o e kakai, kae tuku `aupito homou loto tu`a `o moutolu mo e ta`e oli fau!!!.

Te u toki hoko atu

`Ofa-ki-Tonga