Matangi Tonga
Published on Matangi Tonga (https://matangitonga.to)

Home > Tangilaulau 'o Taufa'ahau Tupou IV

Tangilaulau 'o Taufa'ahau Tupou IV [1]

Canberra, Australia

Tuesday, September 19, 2006 - 08:22.  Updated on Sunday, September 14, 2014 - 20:58.

'

‘Oiau e! 'Oiaue! 'Oiaue! homau fakapo! ‘Oku mau hu louifi mo tangi lolotu ko ha fakalelu ki he ngaahi lo'i fofonga na!

He ‘oku po‘uli lolo tu‘u ‘a e ‘Alotolu, ‘otu Ma‘afu mo e fanakena, Houma‘utu pea pehe mo e ngaahi pupunga kaveinga ‘o e vavaloa

Pea kuo ‘ikai to e malava ‘e homau ngaahi poko‘i matani ‘o siofia ‘a e ngaahi tafatafa langi ‘o e tahi pulopula pea mo e tahi tea

Pea pehe foki ki he moana ‘uli‘uli, moana vavale, moana loloto mo e moana ‘ikai hano kamata‘anga pe ngata‘anga

He kuo lau peau ta, hifo mo peau foki, pea kuo ‘ikai tulia ke ma‘u ‘a e ngalu ‘o e fasi, he kuo to ‘a e La‘a‘o Unga fonua ‘i he kapukapu

Pea hange ko e lau ‘a e ta‘anga:

...“Oi hua liliu, tau hua he

Ko e ‘alotaki ‘i moana e

Kohi ‘a Velenga ne kalanga

‘Ai la katau nakita

He ‘i ‘i o he ‘a ‘a he!

Sila ki vai ‘oku angimui

Pea takavaha to e angai

Hotau kalia kuo likiliki

Faila ‘oua ‘e tu‘atamaki

Tofikulu he tahi pikipiki

Tafe Falamao ‘o Tasimani...…

He!...”

(Fa‘u ‘e S.Lafitani Tofua‘ipangai)

‘Oiau e! ‘Oiau e! ‘Oiau e homau fakapo! ‘oku mau Tangitumanava mo Lau‘aitu!

He ko e taufa kuo ne kapa ‘a e langi tu‘oteau, pea to takutaku ‘o sika ‘a hema pea taulua ‘i he Matapa Tapu ‘o Fangatapu

Pea kuo si‘i tengihia ai ‘a loto Tatau ‘o Ha‘a Moheofo, Ha‘a Ma‘afu, pea mo Maliepo, Molofaha, Kauhalalo mo Kauhala‘uta

Pea tangi fakalolongo ka e ongo fofoa ki he fata mo e tau‘olunga ‘o Lolofonua pea mo Pulotu

He kuo lala pea longonoa ‘a Hala Paini mo e Hala Tu‘i, pea ‘ai tauanga‘a ‘a Pangai mo hono kau‘a toa

Pea hange ko e lau ‘a e ta‘anga:

“Ko ‘ena e manulea he toa

Tofa kuo longonoa

Ka e teki si‘i vai ko Hiva

Ko e me‘a ne tala fuoloa

‘A e tuku ki he tangata ‘iloa

‘A e fana‘i ‘o e taungapeka

‘Ilo ‘e he a‘u ‘a ‘eku lea

Na‘a ai si‘a ake noa”

(Maa‘imoa ‘a e Ta‘ahi ne ko Kuni Salote Tupou III)

‘Oiau e! ‘Oiau e! ‘Oku mau fakafoa! mo tangi Halotuhalotu mo tangi vavale!

He ‘oku ongo, langa pea uhu ki he mafu ‘o e Tonga ‘i he fonua ni pea mo e vahanoa ‘o e ope

E siutaka ‘a e Tavake ta mafua, fakalaukau ai mo e kula ‘i Halakakala, manoa he fa mo e lutua ke tanaki ko ha fakakoloa mo ha vaikau‘aki

Pea ‘i ‘Aololoa kuo ke ha‘elea, ‘o pupuluhi, pea ke liuaki ‘o fakaha‘ele ‘e Ha‘a Pulotu mo hono kau Tufunga

Ki he uma ‘o Ha‘a Havea mo Ha‘a Ngata, pea ki he tautahi ‘o e Laione ‘o Kolofo‘ou pea mo e ‘Ikale ‘o loto Kolomotu‘a


‘Oiau e! ‘Oiau e! ‘Oku mau fakafoa! mo tangi laulau mo tangi Hahanu!


He kuo ke ha‘elea, pea kuo mapaki e fa ka ‘e kei ‘alaha, ‘o manongi ‘o tuputupu‘a ‘a e ngaahi maa‘imoa, kuo ke fakama‘u ‘o sila‘i pea loka‘i, ka e toki vete pe ‘e ha a‘u

Ne ke fakalongo pe mei ho taloni, pea ‘ikai ke ke lakoifie ki he fakamo‘ulaloa ‘a kimautolu, ne mau situ‘a mei ho‘o ngaahi tofolofola

Ko ha ‘ofa fakaetamai, ko e ‘ofa e ‘a e Tamai ki he‘ene fanau ne nau li‘aki ‘a ‘api moli,‘enau nofo pe ka e fu hala

Ne ke fakalongo pe ho huafa, he ko kuma si‘i to e vela hono hiku, ‘o mau ngutu tamulea, pea mau tuhu‘i ‘a e ‘umata, mahina mo e la‘a, ‘o lalau situ‘a ki he langi taumama‘o fau

‘Oiau e! ‘Oiau e! ‘Oku mau fakafoa! mo tangi mamahi pea tangi valelau!

He kuo ha‘i takai patetele mo aveave ‘a e Toa-ko-Ma‘afu ‘o e Sia-ko-Veiongo ‘o Makamaile

Pea pulou mo liongi ‘a e ‘otu Langi ‘o Mu‘atoputapu, ‘api e ko Malila, a ‘Utulifuka mo Kolongahau pehe ki he ‘api ko Olotele

Pea fakaloloma ‘a Fonuamotu mo ‘Ahau, pea ki Heketa mo Loto Poha, he kuo ‘aho nonou ‘a e tala ‘o e La‘a e Ha‘amonga ‘a Maui Motu‘a

Ka e fa‘a fetai lava he kuo faka‘anaua ‘a e Sika-‘a-Valu, ke ‘aho loloa mei Ma‘ananga he Lepa ‘o Fualu ‘i loto Ha‘amea, ka e le‘oa pe he Futu-‘a-Mahina mo e Vai-ko-Puna

‘Oiau e! ‘Oiau e! ‘Oku mau fakafoa! mo tangi ‘a lo‘imata mo tangi ‘Oiau e!


He ‘oku langa mo uhu ‘a e manava ‘o Fakamalu‘akatea ‘i hono hou, pea ki he Piu-‘a-Tafahi pea mo Vailahi

Pea tangi tuenoa mo fakalongonoa ‘a e Lolo-‘a- Halevalu pea mo e Pako ‘o e Fo‘i‘one‘one, pea punou ‘a e Tautahi ki he‘enau kaivai

He kuo fakalolou ‘a e Mala‘e-ko-Pouvalu pea mo e Fitu‘alofi e kanoloto ‘o ‘Upolu, pea pehe ki he ‘api ko Faa‘imata ‘ia Fevanga mo Fefafa

Pea pehe ki he Ha‘a Talafale pea mo e Falefa ‘ia Tu‘i Tonga ‘Aho‘eitu, pea meia Lolofakangalo kia ‘Afulunga

Pea hange ko e lau ‘a e ta‘anga:

“He moto ‘o Ha‘apai Veu

Manusiu e liku ‘o Vava‘u

He pueki ‘o e Piu-‘o-Tafahi

Ko e fetu‘uhopo ‘i Vailahi

‘Oi he hingano lupe e ‘i Fuai

Fakatali koula ‘i Vaitaki

Lupe ofo he Hala Paini ‘o puna

Liuaki ‘o ala he maka ko Vuna

Pea tuku ko e taumu‘a vaka

He vaha‘a mo e ‘otu pule‘anga.”

(Maa‘imoa ‘a e Ta‘ahine ko Kuini Salote Tupou III)


‘Oiau e! ‘Oiau e! ‘‘Oiau e homau fakapo! ‘Oku mau tangi loto mo tangi ta‘etuku!


He ‘oku tangi ‘aho mo e po ‘a e Maka ko Tohu‘ia-‘o-Futuna, pea pehe ki he ongo ‘apa‘apa ‘o Velelahi mo Velesi‘i, pea mo Fonua‘uta mo Fonuavai

Ka e ‘uma foki ‘a e fasi‘alofi ‘o Havea Lolofonua, Taufulifonua, ‘Atungaki, Lupe, Hemoana

Kae ‘uma‘a ‘a e fasitapu ‘o Maui Motu‘a, Maui ‘Atalanga, Maui Kisikisi, Maui Fusifonua mo Maui Kupu

Pea ‘oku hikuhiku pe le‘o ‘o e Tu‘i Pulotu he kuo hala ‘a e ‘Ulumotu‘a ‘o Maama, pea ‘oku ongoloa ki he Tu‘i Manu‘a

Ka e tauhi pe ‘a Tangaloa ‘Eiki, Tufunga pea mo ‘Atulongolong mei he ‘olavaha kilukilua hono te u fakaha‘elea koe ki Mala‘ekula

Pea hange ko e lau ‘a e ta‘anga:

“Tulou kia Piki Kele Longonoa

‘I he takafalu maka tupu‘a

Mo Fonuavai Fonua‘uta

‘Atungaki Lupe Hemoana

Velelahi e Havea Lolofonua

Velesi‘i e Taufulifonua

‘Oi lei e ne nau fofola

‘O fatu e kohi kamata‘anga

Maui Motu‘a e ‘i Maama

Hikule‘o ‘i Pulotu mo hono kakala

Tangaloa e ‘i he Langiloa

Laku momo hifo ki Maama.”

Fa‘u ‘e S.Lafitani Tofua‘ipangai

Lo‘au Research Society,

Tupou IV [2]
Talanga 'i he lea faka-Tonga [3]

Source URL:https://matangitonga.to/2006/09/19/tangilaulau-o-taufaahau-tupou-iv

Links
[1] https://matangitonga.to/2006/09/19/tangilaulau-o-taufaahau-tupou-iv [2] https://matangitonga.to/tag/tupou-iv?page=1 [3] https://matangitonga.to/topic/talanga-i-he-lea-faka-tonga?page=1