Ko e lavelave ‘eni ki ha’a politika he ‘oku mahu’inga ‘aupito ke talanga’i he ko kinautolu ‘e fai tu’utu’uni pea uesia ai ‘etau ngaahi me’a kotoa ‘i he ‘etau nofo, ‘i ha’a nau fa’u lao mo e vahevahe ‘o e koloa ‘a e fonua. ‘Oku tau fakafeta’i mo fakamalo’ia ‘a Tupou I , hou’eiki mo ha’ame’a vale na’a nau fakatoka ‘a e Tonga ‘o e onopooni ‘o fisifisimu’a ai ‘a’etau moto “Ko e ‘Otua mo Tonga ko hoku tofi’a”.  

‘I he ta’u nai ‘e 30 kuo ‘osi, na’e ‘asi lahi mai ‘a e hopo hake ‘a e ni’ihi ‘o  ha’a me’avale ki ha’a politika pea a’usia ‘a e ngaahi tu’unga ma’olunga ‘i he Pule’anga hange ko e Minisita, Tokoni Palemia mo e Palemia. ‘Oku tau fiefia mo fakamalo ki he ‘Otua ‘i he ngaahi me’a lelei kotoa pe kuo hoko. ‘E lelei ma’upe ka tonu ‘enau tu’utu’uni he ‘oku nau mafai ke fai tu’utu’uni ki he lelei fakalukufua ma’upe ‘o e fonua, ko e tefito ia honau fatongia ko e Fakafofonga ‘o e kakai.

Ko ha Fakafofonga kuo fili ‘oku mahu’inga ‘aupito kene manatu’i ‘oku ‘i ai ‘a e ‘Otua mo’ui pea ko e sevaniti ia ‘a e kakai pea toki fika 2 mai ‘ene politika hange ko ‘ene fai tu’utu’uni mo fa’u lao. ‘Oku mahu’inga ‘aupito ‘a e fakahokohoko ko’eni he ka fika 1 ‘a e politika ‘e fai siokita he me’a kotoa pea ‘e loi mo taki hala’i e kakai. ‘Oku hoko ‘eni fakamamani lahi he ko e mo’oni ‘oku tui kiai ha Fakafofonga, ko e taimi ‘e ni’ihi ‘oku ‘ikai ko e mo’oni ia (reality) ka ko’ene feinga pe ke toe fili ia ‘ehe kakai kene ma’u mafai.

‘Oku mahu’inga ‘aupito ke hoko ko e Taki Lelei he ko hono fatongia ko e tauhi sipi lelei mo e sevaniti lelei, pea ‘e toki malava leva ke fakahoko ‘ae Pule Lelei mo hono fokotu’utu’u. Ka ‘ikai, ‘e hoko ‘a e lau ‘a Palesiteni Reagan ‘oku pehe ‘Ko e lea fakailifia taha ‘eni ‘i he lea faka-pilitania – Ko ‘eku ha’u meihe Pule’anga ke tokoni’. ‘Oku fiema’u ‘aupito ke falala ‘a e kakai ki he kau taki mo e pule’anga he’e melino ai e fonua pea fakalakalaka kimu’a ‘etau me’a kotoa ka ‘oku ‘ikai ko e pule’i (control) ‘o e kakai ‘o a’u ke sevaniti ‘a e kakai kia kinautolu.

‘I he kuonga ni ‘oku lahilahi mai ‘a e hanga ‘ehe Pule’anga Tonga ‘o tuku atu ‘a e mafai lahi fekau’aki mo e tau’ataina ‘a Tonga ki he ngaahi sino kehe hange ko e UN. ‘Oku kau e ngaahi ‘uhinga ke tau hoko ko e tangata’ifonua fakamamanilahi lelei (good global citizen) mo e ngaahi tokoni lahi kehekehe, ka ko e ngaahi hele fakatoumata. Tau manatu’i ko  e ngaahi konivesio fakamamanilahi fekau’aki moe ngaahi me’a fakasosiale (kau ai ‘ae tui lotu fakakalisitiane) ‘oku hiki nima’i ‘ehe fonua ‘e 180 tupu ‘ihe UN, koe tokolahi taha ‘o e ‘u fonua ‘oku nau tui ki he ngaahi lotu kehe, ta’e tui ‘Otua mo e ‘otua ‘aki ‘ae ngaahi me’a fakamatelie. Me’a fakaloloma ia ‘oka tau ma’u kotoa ‘a mamani kae mole hotau laumalie.

Sione Tu'itupou Fotu.