Na‘e lava lelei 'a e 'uluaki fakataha 'a e Komiti Si'I (Sub-Committee) 'a e Komiti Langa Fakalakalaka 'a Vava'u (Vavau Development Committee) moe kau fakafofonga falaealea foo'u ma'ae vahefonua Vava'u ki he 2008-2010, 'i he ho'ataa Pulelulu, 7 'o Mee, 'I Nuku'alofa.

Ko e fakataha mahu'inga eni ke siofi mo takangaekina e tu'unga 'oku 'I ai e ngaahi fokotu'utu'u, mo e alea 'o e ngaahi ngaue ki hono langa hake 'o e vahefonua, tautautefito ki he'ene polokalama langa fakalakalaka ta'u nima ko ia mei he 2007/08 ...– 2011/12 'oku fakafuofua ki he Pa'anga 'e 250 million (TOP$ 250 million).

Na'e monu'ia 'a e fakataha ni he ne me'a tonu ai e 'Eiki Sea 'o e Komiti, 'Eiki Minisita Ki Muli, Malu'I mo e 'Eiki Kovana Le'ole'o 'o e Vava'u, Sonatane Tu'akinamolahi Tupou, pea ne talitali lelei ai pee 'a e 'Eiki Sea fo'ou 'o e Falealea ki he 2008-2010, Nopele Tu'ilakepa, Nopele Luani, pea moe ongo Fakafofonga 'o e Kakai 'o Vava'u ki he 2008-2010, 'Etuate Lavulavu, pea mo Samiu Vaipulu.

Na'e fakatokanga'I pea fakamalo'ia 'ehe fakataha 'a e 'Eiki Sea 'o e Komiti koe'uhi ko e ngaue ki mu'a e ngaahi alelea mo hono faka-pa'anga 'o e ngaahi ngaue 'o kau ai;

- Fakalahi 'o e Falemahaki Nguu ke kamata langa mei Sune 2008 fakapa'anga he Pule'anga Siaina;

- Langa fo'ou 'o e halafakakavakava fo'ou 'o Vaipua, 'aia kuo lava hono design ke leini 2, ngaue'aki e vave ko e 30km/h, pea moe malohi fakafuofua ki he me'alele 'e 4,000 ki he 'aho. 'Oku hoko atu eni ki hono savea'I faka-sioloki e tu'u'anga 'o e ngaahi pou 'o e halafakakavakava pea toki hoko atu ki hono langa;

- Kakato langa fo'ou ngaahi Clinic ki 'Uta Vavau (Tefisi, Ta'anea) mo tahi foki (Hunga, Falevai);

- Ngaahi tokoni fakapa'anga ki he ngaahi ako kotoa 'o e vahefonua (lautohi mo e kolisi);

- Tali ke fai hono akofi fakatekinikale 'a e fiema'u ke langa mala'e vakapuna fajavaha'apule'anga fo'ou pea mo e uafu fo'ou ki he vahefonua, faka-pa'anga mei he Pule'anga Siaina;

- Pa'anga mei he Pule'anga 'Initia ki hono fakalelei e hala kaka hake ki Hunga mo e uafu;

- Pa'anga mei he Pule'anga Kolea ki hono fakafoou e ngaahi misini vai ki Tu'anekivale, 'Utui, Ha'alaufuli moe tangikee tanaki vai 'a Holonga, tokoni ki he hala-fakakolo 'o Talihau pea moe hala Ta'anea-Holonga, fakatokalelei'I e tau'anga me'alele 'o e falamahaki, teke e lingi'anga veve Kalaka mo e ngaahi tokoni iiki kehe;

- Pa'anga mei he Pule'anga Toake (Turkey) ki hono langafoou e uafu 'o Ofu, mo hono fakalelei'I e uafu 'o Ovaka, Taunga mo Lape, pehe ki hono fakaloloto e hu'anga ki Neiafutahi;

- Pa'anga mei he pule'anga ki hono fakalelei'I e hala Pangimotu ki 'Utulei.

'Oku hoko atu foki mo e alea ki he;

- Mo e EU ki hono fakalelei e ma'u'anga vai 'a e vahenga motu ke toe lelei ange;

- Alea mo e EU ki hono 'ahi'ahi e ma'u'anga 'uhila mei he matangi moe havili (wind power) ki 'Uta Vava'u, pea mo hono fakakakato e ma'u'anga 'uhila (solar power) ki he ngaahi motu kotoa 'o Vava'u;

- Alea mo Siapani ki hono langa e hala fakakavakava foou mei Toula ki Pangaimotu mo fakalahi e 'ahanga mei Pangaimotu ki 'Utungake; kau ai mo e fakalelei e ngaahi hala pule'anga lalahi ki he ngaahi vahe 'o e fonua mo e ngaahi hala ngoue he ngaahi tukui kolo;

...•Pea mo e kole ki ...‘Aositelelia ki hono tokanga...’I lelei mo ha lingi...’anga veve fo...‘ou ma...’ae vahefonua; mo e

...•Ngaahi ngaue kehe pee.

Na...’e fakamalo...’ia foki ...‘e he fakataha ...‘a e ...‘amanaki kakato ...‘I he mahina ni e ngaue ...‘a ...‘Isileli ...‘Aholelei ma...’a e ...‘Ofisi EU ...‘I Vavau, pea mo e ...‘amanaki ke toe hoko atu pee fengaue...’aki mo e vahefonua he...’ene ...‘amanaki hiki atu ki he Va...’a Fo...’ou ...‘o e EU ...‘I Nuku...’alofa, tautautefito ki he ngaahi fiema...’u ...‘a e vahefonua ki he ...‘...’uhila mei he havili (wind power) pea moe solar.

...•Pea mo e kole ki 'Aositelelia ki hono tokanga'I lelei mo ha lingi'anga veve fo'ou ma'ae vahefonua; mo e

...•Ngaahi ngaue kehe pee.Na'e fakamalo'ia foki 'e he fakataha 'a e 'amanaki kakato 'I he mahina ni e ngaue 'a 'Isileli '

- Pea mo e kole ki ...‘Aositelelia ki hono tokanga...’I lelei mo ha lingi...’anga veve fo...‘ou ma...’ae vahefonua; mo e

Na'e toe fakatokanga'I ai pee foki 'e he fakataha pea mo e teuteu katoanga 'a e vahenga fonua ki Hilifaki Kalauni, pea mo e polokalama ki hono talitali 'o e Hau 'o Tonga ki Vava'u. Na'e toe fakatokanga'I ai pee foki mo e Komiti Fale'I ko ia 'a e kainga Vava'u 'o 'Okalani, mo 'enau poupou mai ki he vahenga fonua.

Koe tumutumu 'o e fakatahi ni, ko e femea'aki mo e felotoi 'a e Komiti mo e kau memipa fo'ou 'o e Vahe fonua ki he to'u falealea 2008-2010, ke nau pikipikiuma hono mape'I mo pouaki, e ngaahi alelea fakapa'anga, mo hono fakahoko e ngaahi langa fakalakalaka 'a e Komiti, ke tupulaki ai pee fakalakalaka 'a Vava'u Lahi. 'Ofisi Kovava Vava'u, 09/05/08.