Me‘a ‘a e Tangata‘eiki ‘Amapasitoa Siaina ki Tonga, Cao Xiaolin ‘i hono foaki ‘o e ngaahi Mīsini ki he Ngoué mo e Ngaahi Naunau ki he Akó mei he Pule‘anga FakaVahe ‘o e Vāhenga Guangdong, Lēpapulika ‘o Siainá ki he Pule‘anga ‘o Tongá. (Pulelulu, 12 Sānuali, 2022)
“Tapu mo e Tangata‘eiki Palēmiá Hu‘akavameiliku
“Tapu mo e kau Minisitā ‘o e Kapinetí
“Pea ‘oku ou fakatapu kiate kimoutolu kotoa pē, ‘oku tau ‘i he fakataha‘angá ni kae ‘atā mo‘oku ‘a e faingamālié ni ke fakahoko atu ‘a hoku fatongia kó eni.
‘Oku ou fiefia ‘aupito ‘i he ‘ahó ni ke fakahoko ‘a e ki‘i katoanga kó eni ke faka‘ilonga‘i ‘a hono foaki ‘o e ngaahi naunau tokoni mei Siaina ki Tonga ni, ‘a ia ‘oku kau ki ai ‘a e ngaahi palau ‘e 8 mo e ngaahi komipiuta ‘e 200. Ko e ‘uluaki konga eni ‘o e ‘ofa mo e tokoni mei Siaina ki he Pule‘anga fo‘ou, ‘a ia ‘oku nau kamata ngāue he ta‘u fo‘oú ni - 2022. Ko e me‘a‘ofa eni mei he Pule‘anga ‘o e vahefonua mo e kakai ‘o e kolomu‘a ko Dongguan, Vāhenga Guangdong, Lēpapulika ‘o Siainá ki he Pule‘anga Tongá mo e kakai ‘o Tongá.
‘Oku fakahaa‘i ‘e he vā fakatipilōmētika ‘o Siaina mo Tonga he ta‘u ‘e 24 kuo hili, ‘a e hoko e kakai ‘o e ongo fonuá ko e kaungāme‘a mo‘oni, hangē pē ha ngaahi tuonga‘ane mo ha tuofāfine pe hoa fengāue‘aki fe‘ofo‘ofá ni. ‘Oku tau fefaka‘apa‘apa‘aki mo feangai ‘i he tu‘unga tatau, fetokoni‘aki ke tau tuiaki ki he fakalakalaka tatau. ‘Oku hoko e vā fakatipilōmētika ‘o Siaina mo Tonga, ko e sīpinga ia ‘o e fengāue‘aki fakakaume‘a ‘i he vā ‘o ha ongo fonua ‘oku kehekehe hona lalahi fakaēmāmanilahí. ‘Oku tau laukau ke kau ki he vā fakakaume‘a kó eni.
‘I hoku fatongia ko e ‘Amapasitoa Siaina ki Tonga, ‘oku ou mātu‘aki nofo ki hono langa hake ‘a e vā fakakaume‘a mo e fengāue‘aki ‘i he vā ‘o Siaina mo Tonga, tautautefito ke fakapapau‘i ‘oku tokolahi e kakai Tonga ‘oku ‘aonga ki ai ‘a e tokoni ‘a Siaina, mo tokoni‘i ‘a Tonga ke ne a‘usia ha fakalakalaka faka‘ekonōmika lelei ange mo fakalelei‘i e tu‘unga mo‘ui ‘a e kakai. Na‘á ku ‘a‘ahi mo ‘eku kau ngāué ki he ngaahi ‘apiako lahi, ngaahi kōmiuniti, ngaahi ngōue‘anga mo e ngaahi fāmili, pea mau ma‘u ai e fakamatala pau ‘o mau toe mahino‘i ange ‘a e ngaahi fiema‘u ‘a e kakai. Pea ‘oku tokoni‘i leva kinautolu ‘e he ‘Ofisi Faka‘Amapasitoa ‘o Siaina, fakatatau ki he‘enau ngaahi fiema‘u. ‘I he ta‘u ‘e ua kuo hili, ‘oku fakafuofua ki he ngaahi polōseki tokoni lalahi mo e iiki ‘e 100 na‘e fakahoko ‘e he ‘Ofisi Faka‘Amapasitoa ‘o Siainá ma‘ae Pule‘anga Tonga mo e kakai Tonga, ‘a ia na‘e kau ai e ngōue, toutai, ako, mo‘ui lelei, malu ‘o e ‘ātakaí mo e liliu ‘a e ‘eá. Na‘e toe siponisā foki ‘e he ‘Ofisi Faka‘Amapasitoa ‘o Siainá ‘a e kau ngōue fakafo‘ituitui, ke fakalotolahi‘i kinautolu ke nau tō e ngōue ‘o hangē ko e ‘ufi mo e meleni, ke uta ki he ngaahi māketi ‘i mulí ke ma‘u mei ai ha‘anau tupu ‘oku lahi ange. ‘E fokotu‘u leva eni ko e sīpinga ki he ngaahi fāmili Tonga kehe, ke nau ngāue mālohi ke ma‘u ha mo‘ui ‘oku lelei ange.
‘Oku mahu‘inga ke fakatokanga‘i, ko e ola e fefolofōlai ‘a e Pālesiteni ‘o Siaina, Xi JinPing mo ‘ene ‘Afio, Tupou V1 he Sepitema kuo ‘osi, na‘e hanga ai ‘e he ‘Ofisi Faka‘Amapasitoa ‘o Siaina ‘o foaki e tangikē vai ‘e 1000 ki he Pule‘anga Tonga ke tufaki ki he kakai. Ko e fuofua taimi ia na‘e toki malava ai ke ngāue‘aki ‘e he ngaahi fāmili Tonga ‘i he ngaahi feitu‘u ‘uta ke nau faka‘aonga‘i e vai inu ma‘a ‘i honau ngaahi ‘api, pea lava ai ke lahi ange honau ivi matu‘uaki ‘o e ngaahi faingata‘a ‘oku fa‘a hoko he hili ‘a e ngaahi saikolone. Ko e taha eni ‘o e ngaahi ola lelei ‘o ‘etau fengāue‘aki.
‘Oku ou fakatokanga‘i ‘i he lolotonga kó eni ‘eku nofo mo ngāue ‘i Tongá ni he ngaahi ta‘u kuo hili, ‘oku tapuaki‘i ‘a Tonga ‘aki e kakai mohu ‘atamai mo lavame‘a, kelekele lelei mo e ‘ea lelei. Kapau e ngāue lelei ‘aki ‘a e ngaahi ivi ngāue kó eni, ‘e toe lelei ange ‘a e hālanga fakalakalaka ‘o e fonua, pea ‘e toe tu‘umālie ange ‘a e kakai. ‘
Oku ‘i ai ‘a e fakahoa tatau mālie ‘i he vā ‘o Siaina mo Tonga. ‘I he tafa‘aki ‘e taha, ko e ongo fonuá ni ‘oku na fu‘u faikehekehe ‘aupito. ‘I he taimi tatau pe, ko Siaina mo Tonga, ko e ongo fonua langalanga hake fakatolōua, pea ‘oku lahi e ngaahi me‘a ‘okú na tatau ai ‘i he tu‘unga fakaPule‘anga. ‘Oku lava pē ke tau fefakalotolahi‘aki mo feako‘aki ‘i he halanga ‘o e fakalakalaka. ‘I he ta‘u ‘e 40 kuo hili, na‘e hanga ai ‘e he Paati Kominiusi ‘a Siainá ‘o tataki ‘a e kakai Siaina ‘i he halanga ko ia ‘o e Sōsiolīsimi mo hono ngaahi ‘ulungaanga FakaSiaina, ‘o hoko ai ‘a e ngaahi mana ‘o tupulaki vave ‘a e fakalakalaka faka‘ekonōmika, pea mo matu‘uaki ‘a e ma‘uma‘uluta fakasōsiale, pea hokohoko atu ai pe ‘a e lalaka ki he taumu‘a ‘o e fakaakeake lahi ‘o e Pule‘anga Siaina. ‘I he tafa‘aki ‘o e vā fakavaha‘apule‘anga, ‘oku mā‘olunga ‘aupito ‘a e ngāue fakataha ‘i he vahevahe ‘o e ngaahi taukei ‘i ha toe ‘elia kehe. ‘Oku tu‘u tafa‘aki pē ‘a Siaina ke ne hanga ‘o fakafaingofua ‘a e ngaahi fengāue‘aki ‘i he taukei he fakalakalaka, mo e Pule‘anga Tonga mo e kakai Tonga, ke nau sitepu hake ki ha halanga fakalakalaka ‘oku tōlonga ange.
‘I he ngaahi ta‘u si‘i kuo hili, na‘e foaki ai ‘e Siaina ha ngaahi komipiuta, palau, vaka toutai mo ha ngaahi me‘angāue ki he ngōue, ki he Pule‘anga Tongá mo e kakai Tongá, ke tokoni ki he kau ngōué mo hono ngaue‘i ‘o e kelekele, mo langa hake ‘a e tu‘umālie faka‘ekonōmika mo e fakasōsiale. Na‘e ‘inivesi ha ngaahi kautaha Siaina ‘i he ma‘u‘anga ivi mei he la‘āa mo e fakalakalaka ‘i he toutaí ke langa hake ‘a e ngaahi naunau ‘oku malava ke fakafo‘ou ‘i he ngaahi kautaha Tonga. Ko e ngaahi sīpinga eni ‘o e taukei he fakalakalaka. ‘Oku mau fakalahi ‘a e taukei kó eni ki ha ngaahi toe ‘ēlia ange.
‘Oku ‘i ai ‘a e ‘amanaki ‘e toe vāofi ange ‘a e fengāue‘aki ‘a Siaina mo Tonga ‘i he malumalu ‘o e Fakakaukau Fo‘ou ‘o e Halanga mo e Halá ki he ta‘u 2022. ‘E toe lahi ange ‘a e ngaahi polōseki tokoni ‘e fakahoko. ‘Oku lōloa ‘aupito ‘eku fu‘u lisí. Ko e tokoni fekau‘aki mo e ngaahi mīsini mamafa mei Siaina ki he Pule‘anga Tonga, ‘e fakahoko ia ‘i he faka‘osinga ‘o Fepueli. Ko e polōseki ki he kau ifi ‘a e Tau Mālu‘i ‘A ‘Ene ‘Afio ‘e fakakakato ia ‘i he konga ki mu‘a ‘o e ta‘ú ni. ‘E hokohoko atu e ngāue fakataha ‘a e timi ngāue fakatekinikale ‘a Siainá ki he ngōue, ke fakakoloa ‘a e ngāue fakataha ke fakatupu ha ngaahi fua ‘o e fonua. Kapau ‘e ava ‘a e kau‘āfonua ‘o Tongá ‘i he ta‘ú ni, ‘e lava leva ‘o fokotu‘u ‘a e ngaahi me‘angāue mei Siaina ki hono sivi e ngaahi koloa hū mai he kasitomú pea kamata ngāue‘aki; pea ‘e kamata leva ke langa ‘a e polōseki faama ki he ivi ngāue‘aki e havili pea mo e polōseki ki he Ako Mā‘olunga ‘o Tonga.
‘I he taimi tatau pe, ‘e toe foaki atu ki he Pule‘anga Tongá mo e kakai Tongá ha ngaahi tangikē vai, palau, komipiuta mo e maama hala sola pea mo e ngaahi me‘alele ma‘ae Potungāue Polisi. ‘Oku ‘i ai foki e ngaahi sikolasipi mo e ngaahi faingamālie ako ‘e foaki ma‘ae fānau Tongá mo e kakai mei he sekitoa ‘a e pule‘anga, mo e fakataautahá. Ko e ngaahi fengāue‘aki he ngaahi ‘ēlia kó eni, ‘oku fakatatau pē ia ki he ngaahi taumu‘a ngāue ‘oku fu‘u fiema‘u ‘e Tonga ‘i he‘ene fakalakalaka.
‘Oku ou tui ko e ngaahi ola ‘oku tau lava ‘o sio ki ai ‘i he ngāue fakataha kó eni ‘oku ‘ikai ngata pē ‘ene tokoni ki he Pule‘anga Tongá mo e kakai Tongá, ke nau a‘usia ha fakalakalaka faka‘ekonōmika mo fakasōsiale ‘oku toe leleli ange, ka ‘okú ne fakafaingofua ‘a e fefalala‘aki ‘i he vā ‘o e ongo fonua, pea fakalōloto ‘a e kaume‘a ‘i he vā ‘o e kakai Siainá mo e kakai Tongá.”
Mālō ‘Aupito.
- Tangata‘eiki ‘Amapasitoa Siaina ki Tonga, Cao Xiaolin
--
