You are here

Talanga 'i he lea faka-Tonga

To'o mai 'a e taufale

Pago Pago, American Samoa

'Etita,

'Oku ongo pehe foki ki he toko lahi 'o hotau kakai mo e kau muli folau ki Tonga 'a e me'a ko'ena 'oku ke lau kiai, Ika Helani. Kau toki nofo hifo 'ou fakakaukau lahi pea 'oku mahino mai e me'a ko'eni kia au.

1. 'Oku launga e kakai tokolahi he palaku mo e matamata kovi 'a e kolo he ngaue 'a e fakataka puaka he ngaahi kolo 'o kau ai mo Nuku'alofa.

2. 'Oku launga e kakai tokolahi he 'ikai ha falemalolo (mo ha

falemalolo 'oku ma'a mo ngaue) he ngaahi feitu'u fai'anga fakataha hange ko e matatahi.

3. 'Oku launga e kakai tokolahi he 'ikai ha fakatafe'anga vai lelei he ngaahi hala ke mapule'i e fe'alu'aki 'a e vai 'o tupu ai e tafea 'a e ngaahi tukui 'api mo e kolo 'e ni'ihi.

4. 'Oku launga e kakai tokolahi he 'ikai malava ke toe mapule'i e hake mai ki loto fonua 'a e tahi 'i Hihifo 'o kamata pe mei Sopu.

5. 'Oku launga e toko lahi he veve 'oku laku noa pe he ngaahi hala pule'anga mo e ngaahi kolo.

Kimu'a pea ke toki taufale'i e ongo Minisita mo e toenga 'o e Pule'anga Tonga, ki'i sio, fakakaukau'i ange 'eni.

Ko e kakai ko e 'oku nau fai e ngaahi launga 'oku ha atu 'i 'olunga, ko e kakai tatau pe ia 'oku:

1. 'Ikai ke nau loto ke paasi e lao ke ta'ofi e fakataka puaka he kolo. 'Aa'i malu honau ki'i fo'i 'api kolo 'o nautolu kae fafanga ki tu'a mo hala pule'anga 'e nau fanga puaka.

2. 'Ikai ke nau tokanga'i ke tauhi ke ma'a mo malu e ngaahi

falemalolo. 'Ikai ke loto ke faka'ilo e ni'ihi 'oku nau maumau'i

e ngaahi falemalolo. 'Ikai loto ke langa 'e he pule'anga ha me'a

honau matatahi pe 'eke totongi lahi mei he pule'anga ke langa ha falemalolo ho nau matatahi. 'Ikai ha falemalolo lelei pea 'ikai

mapule'i e kau kava Tonga mei he 'alu noa holo pe he ve'e hala mo e ngaahi feitu'u 'e ala tupu ai ha mahaki 'o 'etau fanau.

3. 'Ikai ke nau fie totongi tukuhau, tute pe ko ha fa'ahinga tokoni ki he pule'anga 'e fai mai ai hano fakapa'anga 'o e ngaahi

fakatafenga'anga vai. 'Ikai ke nau loto ke pule atu e pule'anga

ki he'enau founga langa 'i loto fonua 'oku tupu ai e tafe mai 'a e vai ki he ngaahi hala pule'anga.

4. Ta mo faka'auha e tongo mo e 'akau tu'u matatahi ko 'enau ngaue ia ko e tali e peau mo e hake mai 'ae tahi. Fana'one, 'aukava mo fakakonahi e feo 'oe 'ulu'ulu ne tokoni ki he ta'ofi e tahi. Kaiha'asi mo tata e 'one'one 'o e matatahi 'oku ne ta'ofi e pa 'a e peau mei he moana. Pea kei langa pe honau ngaahi 'api he ve'e matatahi.

5. 'Oku kai meleni pe he ve'e talamu veve kae 'osi pe pea tolongi e kili'i meleni ki he hala. Fahi pea maumau'i e ngaahi kapa li'anga veve. Pea 'ikai loto ke paasi ha lao ke tautea e kau fakaveve.

'Oku 'ikai ko 'eku tuli tonuhia ki he kau Minisita. 'Oku 'i ai ho nau ngafa. Ka 'e kulanoa 'enau feinga kapau 'e 'ikai keta kamata 'e taua e fakaleilei fonua. 'Oku tokolahi e kakai ia 'oku totonu ke kau he taufale'i. Na'e 'i ai e ki'i matatahi heni 'i American Samoa na'e sponsor mo tauhi 'e he Kalapu Fofo'anga 'o Amerika Samoa. Ka kuou fakafisi ke toe fai ha'amau ngaue kiai he 'oku 'ikai ke tapu e li veve ia ki matatahi 'a e kolo.

Sio mo ako mei Nu'usila pea 'oku ou tui 'oku pe he pe mo Aositeleia. Pea ne u mamata tonu ai 'i Singapore. 'Ikai ke u sio ha veve he hala. Neu siofi e to'utupu 'e nau kukukuku pe 'a nau veve ke toki li ki he ngaahi kapaveve he ve'ehala. Mahalo 'okui mo'ua he lao pea ua, ko e me'a fakama ia ha'ate 'ete tokotaha atu pe kita mo e fakaveve mo e fakapalaku. (By the way, one of my troops paid a US$1500 for spitting out a chewing gum in Singapore. That alone, makes me swallow my trash).

Mafi 'o Amerika Samoa

slkava [at] samoatelco [dot] com