You are here

Talanga 'i he lea faka-Tonga

Saiange taa'i he ngaue popula ka tau tangi

Neiafu, Vava'u,Tonga

'Etita,

Hufanga he ngaahi fakatapu kotoa pe 'oku faa ngaue'aki he ha'ofanga ni; kae faka'ataa mai ha ki'i faingamalie ke u lave ki he fakakaukau 'a ia kuo fai 'a e fakamatala ki ai 'a e toko taha mei Nu'usila.

'I he ngaahi Mala'e 'o e fakatotolo faka'ulungaanga 'oku makehe ange 'a e 'ulungaanga 'o e kakai mei he 'otumotu Pasifiki. 'Ikai ngata pe he 'ulungaanga ka 'oku toe vaofi ange 'etau nofo faka-matakali 'i he Famili, Faka-Fonua pea pehe foki ki he Siasi. Neongo 'oku 'i ai pe hotau ngaahi tonounou faka'ulungaanga mo fakamo'ui 'o tupu mei he 'etau ohi mai mei he ngaahi matakali kehe. Pea 'oku toe fakautuutu 'ene hoko ki he kainga 'o e Pasifiki 'a ia 'oku nofo 'i tu'apule'anga koe'uhi he 'oku nau feohi mo e ngaahi matakali kehekehe mei he ngaahi fonua kehekehe pea 'oku ma'u ai he kakai pasifiki ha ni'ihi 'o e ngaahi 'ulungaanga mo e to'onga mo'ui 'o e kakai ko ia.

Sai te tau vakai leva ki he To'u 'a ia 'oku hoko ai 'a e ngaahi liliu lahi faka'ulungaanga mo e to'onga mo'ui ko ia; pea te tau pehe ko e longa'i fanau 'o a'u ki he To'utupu 'o kau ai mo kinautolu 'a e ni'ihi toko si'i kuo nau fa'u famili kei si'i 'o fakafuofua ki he ta'u 18 ki he 26 pe lahi si'i hake ai. 'Ikai ngata pe he fanau tangata ka 'oku toe kau ai mo e fanau fefine.

'E fakafoki leva 'a e talanoa ki he "Ta" Ko e "Ta" 'oku lahi hono ngaahi fotunga hange ko e ngaue'aki hoto nima; pekalae pe fisi'i 'o e telinga; tuki pe tuki'i; ngaue'aki 'o e va'akau, sepuni 'akau mo e ngaahi me'a pehe; 'aka 'aki hoto va'e mo e haa fua. Katoa kinautolu 'oku kei fakatonulea'i pe ko e "Ta" Ka ko e ta ko ee 'oku tau talanoa ki ai 'oku 'uhinga ia ko e tautea'i 'o e fanau pe ko e tamasi'i pe ko e ta'ahine tu'unga he ngaue hala pe ko ha 'ulungaanga kovi na'a ne fakahoko.

'I he fakalotu 'oku hanga he Tohitapu 'o talamai ke hilifaki 'a e uipi ki he tu'a 'o e vale. Ka 'oku 'ikai hanga he Tohitapu ia 'o pehe mai ko e ha 'a e lahi 'o e fo'i taa ke hilifaki; 'a ia leva 'oku 'iate kitautolu pe ia 'a e Matu'a pe tauhi fanau 'a e lahi 'o e tautea ke hilifaki.

'I he 'ulungaanga fakafonua 'oku tau ngaue'aki 'a e "Tautea Ta" ko hano fakahaa'i ki he 'etau fanau 'oku hala mo 'ikai totonu 'a e ngaue, to'onga mo'ui mo e 'ulungaanga na'a ne fai. Koe'uhi ke 'oua na'a ne toe fakahoko 'a e fo'i kovi ko ia. Pea na'e pehe pe 'a e mahino na'e fakahinohino kitautolu ki ai he'etau matu'a.

Kiate kitautolu 'o kau ai 'a e kau Muli 'oku tau nofo pe mo e mo'ui tatau mei ho tau tupu'anga mei he Pasifiki mo kinautolu kau Papalangi mo e ngaahi matakali kotoa pe 'o mamani 'o 'ikai ko Tonga pe mo e ngaahi 'otu Motu Pasifiki. 'I hono ngaue 'aki 'a e "Tautea Ta" Ko e taha ia 'o e founga ki hono tauhi mo tokangaekina 'a e fanau telia na'a nau to ki ha fakatamaki pe ko ha faingata'a.

'Oku mahino foki mei he ngaahi fakatotolo kiate kinautolu 'o e kakai lalahi 'o a'u ki he fanau iiki 'oku nau 'i he Pilisone. Ko kinautolu ia na'e 'ikai tokanga'i 'e he Matu'a pe Tauhi Fanau pea mo kinautolu na'e 'ikai pe tautea Ta kinautolu ia 'e he Matu'a pea mo akonekina kinautolu ia kae tuku pe ke nau tau'ataina mo fa'iteliha pea nau iku ai ki Pilisone.

'I he tu'utu'uni faka-Pule'anga hange ko Nu'usila 'oku toe fakautuutu ai 'a e ngaahi faingata'a ia 'oku hoko ki he To'utupu pea 'oku 'ikai lava he toko lahi taha 'o e Matu'a ia 'o mapule'i mo tokanga'i lelei 'enau Fanau. He 'oku 'ikai ha nau toe mafai ki hano tautea'i 'o e fanau tu'unga mei ha'anau fehalaaki pe kovi pe ko ha to'onga mo'ui mo ha 'ulungaanga kovi ki ha taha. He kuo ma'u he Fanau 'a e Tau'ataina fa'iteliha kiate kinautolu mo 'enau mo'ui.

Malo toki hoko atu

Samiuela

Touone [at] aol [dot] com