'Etita:
Ko e lea 'eni 'oku taka homau fonua taka fekau'aki moe mahu'inga mahino 'o e me'a 'oku hoko he mala'e tau, "teke lau e tohi kotoa 'o kau ki he tau, teke sio he televisone mo e hele'uhila 'i he ongoongo mo e ngaahi faiva 'o e tau, ko ho'o toki a'u tonu pe ki he mala'e tau keke ongo'i e longoa'a mo e fepunakaki holo 'a e pulu mo e 'one, namu'i e vela 'ae koloa mo e manu mo e kakai, fakakuihi ho mata pea ke kaukau he toto 'o ho kaunga tau kuo lavea, ko ho'o toki lau ia kuo ke 'ilo'i e laumalie 'o e mala'e tau. Ko e kakai pe heni 'oku 'i ai ki'i lipine 'oku ui koe CAR (Combat Action Ribbon) 'oku pine'i ki honau teunga.
'Oku ou tokanga ki he lau 'a 'Inoke Fotu Hu'akau he na'e 'i Mala'e Kula 'i he telio pea 'oku ou 'o hake e loto 'o e toko lahi na'a mau fakatokanga'i e va'inga 'a e fanga ki'i tamaiki 'i Mala'e Kula.
Ko e me'a 'oku ou tokanga atu kiai ko e hange 'oku 'i ai ha fu'u liliu lahi he taimi nounou ki he 'e tau ngaahi me'a fakafonua 'o hange ka mole atu ai hono mahu'inga mo hono toputapu.
Te u kole kia Nopele Ve'ehala mo e 'Ulutea ke nau fakatonutonu mai kau ka to ki tu'a.
Ko 'eku kukukuku 'eni mei he'eku kui ko Kolokesa Luani. Ko e tamai 'a Kolokesa, Tofua 'i Pangai ko e Lauaki ia hono 7 pea ko e Lauaki faka'osi ia mei 'Ahau, Hihifo pea toki fai e fetukutuku ki Talafo'ou.
Ko e kolo ko 'Ahau 'i Hihifo, na'e taku ko e Feleoko 'oe Tu'i. Na'e Fale Ha'akili 'a e kainga ki he kauhala tahi, kae 'Ao 'o e Hau e kainga na'e nofo ki he kauhala ki 'uta.
Na'e fatongia 'aki 'e Lauaki e maau 'a e fa'itoka ki he me'afaka'eiki pea mo e teuteu'i 'o e pekia ki he tanu. Ko e hoko pe me'a faka'eiki hange ko e hala 'a e Tu'i 'oku tala kia Lauaki. Na'e fili leva 'e Lauaki 'ene kau ngaue mei Fale Ha'akili pea na'e ui e kau ngaueni ko e kau Ha'atufunga.
Ko e kau Ha'a Tufunga na'e fili mai e kakai na'e pau ke lalahi mo ivi malohi he ko e ngaue lahi 'a e keli mo e hiki mo e fakatoka e maka pea loloa mo e taimi 'oku 'ikai fai ai ha kai pe inu. Na'e ui pe kau to'a mo ha pole mai he ko e ngaue na'e mahino 'e malava ke mole ai e mo'ui.
Na'e 'i ai leva mo e konga 'o e kau Ha'a Tufunga na'a nau fatongia 'aki e teu mo tauhi e sino 'o e pekia kae 'oua kuo lava hono tanu ki fa'itoka. Na'e ui e ki'i kainga ko'eni 'o e Ha'a Tufunga ko e kau Nima Tapu.
Ko e faikehekehe pe 'o e memipa 'o e kau Nima Tapu mei he toenga 'o e kau Ha'a Tufunga he ko e kau muli. Ko e kainga mei Fisi. Na'e fiema'u ke nau muli he na'e 'ikai ha taha 'e ma'olunga ke ne ma'u e tu'unga faka fahu ke ngofua ke nau ala ki he sino 'o e Tui'i tapu mo ia. Ko e 'uhinga tatau pe 'oku 'omai ai e Fisi ko Tu'i Soso ke kai e fono 'a e Tu'i he taumafakava.
'Oku tatau pe ngaue 'a e kau Nima Tapu mo e ngaue 'a e kau "embalmers"
'i he falemate (mortuary) 'i he falemahaki Vaiola pe ko e ngaahi falemate 'oku tau anga maheni ki ai 'i mulini. Na'a nau fatongia 'aki e teuteu mo hono tauhi ke tolonga e sino e tu'i kae 'oua kuo telio ki fa'itoka. 'Oku ha he hisitolia ne a'u e me'a faka'eiki ia 'e ni'ihi 'o lau mahina pea toki tanu. Ko e taimi 'eni 'o e 'ikai ha fakatolonga pe 'aisi pea 'oku tonu ke tau a'usia fakakakau atu ki he tu'unga 'oku 'i ai e sino mate pea mo e kau Nima Tapu, pea 'e 'ikai faka ikiiki atu.
Na'e pau leva ke fafanga kinautolu 'e ha taha kehe ke 'oua te nau toe ala ki he he'enau me'akai. Na'e 'ikai fafanga kinautolu ko e pehe ko 'enau 'eiki hange 'oku takiaki'i kitautolu kiai he ngaahi 'ahoni. Na'a nau kataki pe kae 'oua kuo fai e telio ke ta tu'o taha pe 'e nau kaukau pea nau toki malolo.
Ko e tu'unga 'o e nanamu (tapu mo Hou'eiki) na'e a'u ki ai honau sino na'e pau ai pe ke fakangatangata e feitu'u te nau 'asi mo 'alu ki ai mo e kakai ke nau toe fekau'aki kae 'oua kuo osi e ngaue mo 'enau kakau tuku.
Ko Lauaki ko e matapule, ko e sevaniti, pea na'e 'ikai ko ha 'eiki. Neongo na'e tu'utu'uni ki fa'itoka 'i hono fatongia, na'e kei aofangatuku pe tu'utu'uni 'a e Tu'i mo hono fale.
Ko e me'a na'e ha mai he ouau 'o e telio 'o Taufa'ahau Tupou IV -
1. Kuo kaka 'a Lauaki mei he tu'unga ko e matapule talifekau 'a Fale Ha'akili 'o hange 'oku Pule fakaaoao mo fahu
2. Kuo Ha'a Tufunga kotoa 'a Fale Ha'akili ia, kae hili ia ko e konga pe na'e filifili pe kau Ha'a Tufunga, pea 'ikai 'aupito ke kau ai ha fanga ki'i longa'i tamaiki
3. Kuo Nima Tapu kotoa 'a e Fale Ha'akili mo Ha'a Tufunga hili ia na'e fili pe kau Nima Tapu mei he kau muli 'o e Ha'a Tufunga.
4. Kuo tau'ataina e kau Nima Tapu ia ke nau fa'iteliha ha feitu'u mo ha ouau ke nau kau ai, hange ko e laka he fakaha'ele.
Pea 'ikai ngata ai:
1. Na'e kamata 'ane fe hono ngaue 'aki e fo'i lea ko e Pulotu, mo e Tu'i 'o Pulotu?
2. Ne pule 'ane fe a Pulotu ki Maama?
3. Pea hange ko e lau 'a 'Inoke Hu'akau, na'e kamata 'ane fe 'a e Pangai 'o Pulotu, pea 'oku tu'u e pangai koia 'i fe?
Ko e tolonga 'o e toputapu mo e mahu'inga ha fa'ahinga tukufakaholo 'oku tu'unga ia mei he'etau tokanga ke 'oua 'e fulihi mo liliu noa pe 'e taha ta'e 'i ai hano fakakaukau'i.
Koia ai Tevita Hafoka, 'oku 'ikai 'uhinga e 'asi matamata lelei 'o e faifatongia ia ke tau pe he ai kuo tonu tautautefito ki he 'etau anga fakafonua.
'Ofa Atu.
Mafi 'o Amerika Samoa Lousiale Kava
slkava [at] samoatelco [dot] com
