You are here

Talanga 'i he lea faka-Tonga

'Ofa atu ki he Matapule Taki 'o Ha'a Maliepo

Sydney, Australia

Etita,

Kataki pe hono toe fakahoha'asi koe kae fakaa'u atu mu'a hoku 'ofa ki he tangata Florida, Tevita Hafoka. Ka 'oku kei vilitaki atu pe 'eku 'ofa kia Lauaki he na'e 'ikai ke u lea ta'efaka'apa'apa ki he Matapule Taki 'o Ha'a Maliepo; "ko 'ene tu'u na'e hange ha motuku" na'e te'eki ai ke u pehe ko e "motuku" si'i Lauaki.

Na'aku poaki pe he ko e fala papata 'e fola; pea ko e fa'ahinga fala 'e fai ai e makasia, tolounua 'okapau 'e fai ha heke holo. Pea 'e ala lau pe ai mo e tukuaki'i kuo fai. . Ka ko e "papata pe ka na'e lalanga".'Oku 'ikai ko ha fakasi'ia e fatongia 'eiki 'o Ha'a Tufunga ki he Hau 'o e 'Otu Tonga, ka 'oku tu'u e la mo e poupou ke nahunahu e fatongia. Kia Lauaki, Takapu, Sikei mo Hauta'ulu. Tuku ke 'eiki e fatongia. kae huelo ki tu'a hono laumalie. Malo e Faifatongia.

Kau tatau atu 'aki mu'a ha fakafehu'i ne a'utaki mai pe koe ha 'a e totonu pe 'e "tu'u pe tangutu 'a Lauaki". Ko e fotunga ko eni ko e kaveinga ia 'a e Ha'tufunga mo Tupou V ke aofangatuku. Ko e lave na'e fai ki he molumalu 'oha ouau tukufakaholo fakafonua. He kiate au, 'oku teeki ai ke u 'ilo au ki ha'atau 'ouau 'oku fakamolumalu "tu'u", ko e lea pe ko e molumalu tangutu. Pea ka fakamolumalu'i ha faka'ei'eiki 'oku kei fai pe he founga tatau, ke te maaulalo ma'u pea

kae 'i 'olunga 'a ia 'oku faka'ei'eiki'i 'i he fakafonua,'oku 'uhinga 'e ta fetangutu'i 'i lalo he fakamolumalu'i e ouau '( fakafamili pe fakafonua) ke mahino 'oku hu'i hota kehekehe ka ta fakahoko fatongia. Ta hifo ki he takele 'e ta mo'ui ko e kelekele 'o e fonua .. Pea ko e hu'unga eni 'o e lea 'oku tau ngaue'aki ko e "tu'a tatau". Te ta tu'a ki he kaveinga 'oku fai ai 'e ta fetu'utaki he 'aho 'koia. Ko e me'a pe ia tene 'omai e tatau. Pea pehe ki he lea "tatau atu", ke ta mavae 'oku ta kei tatau pe.

Ko e pehe koia ko e ongo tu'a kimaua ke ma talanoa ki he me'a 'a hou'eki. Ko e ouau mo e anga fakafonua ko e koloa tukufakaholo fakafonua mei he sivilaise mu'a.'I hotau tukufakaholo , kuopau ke te tu'a ka te toki talanga ki ha me'a. Ko e talanoa mo e talanga 'oku ikai fai ia 'e Hou'eiki Mo'oni. Pea 'e kei fakame'ite pe kia kinautolu hono talanga'i e ngaahi to'onga po mei he kuohili kuo fakakoloa 'aki 'e ta mo'ui he 'aho'ni.

Kae tuku ke u tatau atu mo e Faka'apa'apa.

Inoke Fotu Huakau

inokefotu [at] 2000fm [dot] com