'Etita,
Fakamalo ki hono tafunaki e paenga lafo talanoa'ni. Tuku ke u tulimui atu he tu'a 'o Finau mo Hao'uli mo e ngaahi fakakaukau kuo lafo mai ki he Lipooti 'a e NCPR. Fakalika mai e Finau 'a e fakafuofua ki hano faka-palanisi 'a e ngaahi kupu mahino 'o e Fale moha ki'i fakalave ki he tukunga 'a hotau ngaahi kaunga'api. Ka 'oku 'omai 'e Hao'uli ha fakakaukau fo'ou ke kumi ha founga ke "'ahi'ahi e fokotu'utu'u fo'ou ke tau sio mo vakai'i pe 'e lava ke tau nofo lelei mo melino mo e ngaahi liliu'ni pe 'ikai." 'E faingofua ke fakahoko eni 'i he malumalu 'o e founga lolotonga.
'Oku mahu'inga ke tau sio ki he ivi 'o e lipooti ko eni. 'A ia ko e fakakaukau e kuo tanaki mai mei he kakai. Ko hano fakakaukau'i 'a e founga hono fakahoko. Pea 'oku kehe pe kinaua mei he kaveinga 'o hono fakahoko 'o e liliu. Ko 'etau faka'amu ke toe masila ange 'a etau ngaue pea ke lave 'a e Tonga 'i hono monu'ia. Ka'oku hange kiate au 'e to mama'o 'a e me'a 'oku matamata te tau a'u kiai mei he me'a'oku tau faka'amu kiai.'Okapau te tau fakatovave ki he fa'ahinga liliu ko eni,'e 'ikai ke 'i ai hano taimi kuo holofa ki he faka-famili, faka-kolo faka-ako mo faka-siasi 'a e mata'e fai aki e sio ki he'etau ngaue; he ko e ngaahi 'atakai ia 'o 'etau moui faka-sosiale 'oku ofi taha mai kiate kitautolu. 'Oku toe 'i ai mo e fakakulupu fo'ou fakangaue hange ko e "kulupu 'a e kau pisinisi", "kulupu 'a e kau ngaue" mo e "kulupu 'a e kau ako tutuku" mo e ha fua. Pea taimi mei he tafa'aki 'a e ngaahi "fa'ahi faka-politikale. Ko e me'a ko e 'e ala tuenoa ko e lelei fakalukufua 'a e fonua he 'oku ki'i mama'o atu ia mei he'etau fakataautaha
Kae mahalo na'a aonga 'a e ki'i 'imisi ko eni 'o e politikale fo'ou ke fai ha sio kiai. Ka 'oka tau fehu'i pe: Ko e fatongia 'o hai hono tokanga'i e lelei fakalukufua 'a e fonua? Oku ou tui ko e tali 'a e ngaahi fakakulupu ko eni, Koe Pule'angã. Ka ko e puleanga kitautolu. Mo'oni ia, ka ko 'eku 'i heni fakafofonga'i 'emau kulupu. Ka ko e ngaue 'a hai hono tokanga'i e fonua? Ko e ngaue foki ia 'a e Tu'i. Ka kuo to'o foki 'e hono mafai. Mo'oni, ta ko e Palemia. Ka ko e Palemia 'oku ne fakafofonga'i e kulupu malohi taha. 'A e kulupu fe? 'A etau Kulupu . Kohai kitautolu? 'A eni kuo tau to mai ki Fale Alea'ni, pule'anga. Fe...fe... 'a e Kapineti moe Fakataha Tokoni? Ko kitautolu pe ia . 'A ia ko e 'osi e fu'u liliu'ni 'oku 'ikai ha fakafofonga ia 'o e kakai? 'Ikai. Ko e fe 'a e Fa'ahi Fakaanga ? Ke nau fakaanga'i pe 'e kinautolu, kinautolu. Ko e ha ha me'a 'oku maumau ai? 'Oku nau pehe 'e kinautolu ko e fakaanga ke fai pe ki he kakai kehe.... Ka ko hai te tau kole kiai ke ne fakafofonga'i e kakai? Koe Tu'i pe foki na'e teuteu'i ki he ngaue koia. Kohai koã na'e 'ave kiai e mafai 'o e Tu'i? Ko e Palemia. He 'ikai lava ke Palemia Tu'i? 'E lava ka kuopau ke liliu e Konisitutone ke fokotu'u ha Ha'a Tu'i fo'ou. 'A ia kuo ua e Tu'i?. Koia, koe Tu'i 'e taha 'a tautolu pea Tu'i 'e taha 'a e kakai....'Oku 'i ai ha me'a 'oku toe? 'Io, ko e kau Nopele. Kohai 'oku nau fakafofonga'i? Ko kinautolu pe.... Faingofua ia he 'oku tatau pe ia mo 'etau kulupu. Ka kuo ha koã e KAKAI? Ko hono fakamapo'opo, ko e fãfã eni he po'uli lahi.
'Oatu ha poupou ki he mafana 'a Finau mo Hao'uli ki he Paini Mutu moe maaimoa ola. Pea kuou manatu ki he kananga 'a e kau fakafafine, "tuku hono 'ai hake". Na'e teu'i e Kolisi Tonga mo e Kolisi ko Tupou he ko kinaua te na 'i loki misini he'etau langa fonua. 'I he hiki 'a e kuonga mo e fiema'u ne fakatoka ai e Paini Mutu ke teu'i ha kau fetongi sifi ki loki misini, a eni kuo ha mai he 'aho'ni. Fakafeta'i e ma'u koloa Ka koe pango, ka faka'ilonga nima e ngaue 'a e fonua kuo tamate'i, ko e fele ai e 'ulu'ulu'ituhu 'o e Paini Mutu. Pehe ki he fe'auhi sakisi 'oku lolotonga hokõ. Ka 'oku hu mai e ki'i tui fakatevolo kiate au. Mahalo na'e 'i ai hano 'uhinga e ta'etumu'aki 'a e fu'u paini, na'a 'oku fakahu'unga 'e toki 'oatu e tumu'aki mei he ngaahi ako kehe, hange ko kinautolu 'oku fakatetu'a kiai e fonua: Palemia ('Apifo'ou), Sea NCPR (St.Andrew), Taki Temokalati (Kolisi ko Tupou). Koe fãkahua pe.
Faka'apa'apa atu
Inoke Fotu Huakau
inokefotu [at] 2000fm [dot] com
